Τα ηφαίστεια του Ανδρέα Κάλβου

«Τα ηφαίστεια»  

Ενότητες

α-ζ Το ευτυχισμένο παρελθόν και η ειρηνική ζωή των ελληνικών νησιών περιγράφονται αντιθετικά προς την ερήμωση και τις σκηνές φρίκης του «τώρα»

θ – ιγ Η φρίκη της προηγούμενης ενότητας κάνει τον ποιητή να στραφεί στο Θεό. Είναι μια προσευχή και επίκληση του ποιητή προς τον «Δημιουργό του κόσμου»

Ιδ΄- ιθ΄ Οι τρεις τελευταίοι στίχοι της στροφής ιγ΄ διευκολύνουν το πέρασμα στην επόμενη ενότητα. Το θέμα είναι οι εχθροί –οι Τούρκοι. Αυτή η ενότητα είναι η «ύβρις» Που θα προκαλέσει στο τέλος της ενότητας την «τίσι».

κ-κδ Η απάντηση του ποιητή στην αυθάδεια και την ύβρη των εχθρών. Χαρακτηριστικό της ενότητας ο ειρωνικός τόνος με τον οποίο ο ποιητής χλευάζει τα «δειλά αναθρέμματα της ποταπής Ασίας».

κε΄κθ Η ενότητα αυτή είναι ένας ύμνος στους Έλληνες. Είναι μια προτροπή για να σκορπίσουν «τα πλήθη τοσούτων ληστών».

λ – λστ Η ενότητα λειτουργεί ως πράξη τιμωρίας της τουρκικής ύβρεως.

λζ – λθ Οι Έλληνες πυρπολητές αποχωρούν νικητές. Η ωδή κλείνει με τρόπο υμνητικό για τον Κανάρη που τη δόξα του θα την υμνούν οι αιώνες.

Κλιμάκωση θεμάτων: καταστροφή –ερήμωση – θάνατος  - επίκληση προς το Θεό – ο αλαζών και αυθάδης εχθρός – η ειρωνική απάντηση του ποιητή – ύμνος και προτροπή στους Έλληνες  για δράση – η δράση και η τιμωρία των εχθρών – η νίκη και η  ΔΟΞΑ του Κανάρη.

Τίτλος ποιήματος: «Τα ηφαίστεια/Τα πυρπολικά» – «δύο κατάμαυροι τρομεραί πρώραι + κατάμαυροι θαυμάσιαι πρώραι». Με αυτές τις δύο συνεκδοχές ο ποιητής αναφέρεται στα πυρπολικά που χρησιμοποιούσαν οι αγωνιστές εναντίον των Τούρκων. 

Ντελακρουά: Η καταστροφή της Χίου

Ο χώρος που αναφέρεται το ποίημα: «νησία του Αιγαίου πελάγους».

Α΄ Ενότητα: Το «τότε» και το «τώρα» των ελληνικών νησιών

	Ευτυχία «Τότε»	Δυστυχία –καταστροφή – ερήμωση «Τώρα»
Xλωρά, μοσχοβολούντα νησία του Αιγαίου πελάγους, ευτυχισμένα χώματα όπου η χαρά κ' η ειρήνη                  πάντα εκατοίκουν.     5	Τότε: Xλωρά, μοσχοβολούντα νησία, ευτυχισμένα χώματα, χαρά η ειρήνη	Τώρα: Απουσία ζωής
β΄. Tι τα θαυμάσια εγίνηκαν κοράσια σας οπ' είχαν ψυχήν 'σάν φλόγα, χείλη 'σάν δροσισμένα ρόδα,                  λαιμόν 'σάν γάλα;     10		Απουσία των όμορφων κοριτσιών
γ΄. Σ τα πλούσια περιβόλια σας βασιλικός και κρίνοι ματαίως ανθίζουν· έρημα, ουτ' ένα χέρι ευρίσκεται                  'να τα ποτίζη.     15	πλούσια περιβόλια, βασιλικός και κρίνοι ανθίζουν,	Κανένας δεν τα φροντίζει
δ΄. Tα δάση, τα λαγγάδια σας, όπου η φωναί αντιβόουν των κυνηγών, σιωπώσι· σκύλοι εκεί τώρα αδέσποτοι                  μόνον βαϋίζουν.     20	Τότε: φωναί αντιβόουν των κυνηγών,	Τώρα: σιωπή Μόνη φωνή: «Σκύλοι τώρα βαϋίζουν»
ε΄. Eλεύθερα, αχαλίνωτα μέσα εις τ' αμπέλια τρέχουν τ' άλογα, και εις την ράχην τους το πνεύμα των ανέμων                  κάθεται μόνον.     25	Τότε: στ' αμπέλια τα όμορφα	Τώρα: τρέχουν τ' άλογα, χωρίς αναβάτη
ς΄. Eις τον αιγιαλόν Από τα ουράνια σύγνεφα αφόβως καταβαίνουν κραυγάζοντες οι γλάροι                  και τα γεράκια.     30 ζ΄. Bαθιά εις τον άμμον βλέπω χαραγμένα πατήματα ζώντων παιδιών και ανθρώπων· όμως πού είναι οι άνθρωποι,                  πού τα παιδία;     35	Εικόνα από τα ίχνη ανύπαρκτων ανθρώπων…	…πού είναι οι άνθρωποι,                  πού τα παιδία;
η΄. Φρικτόν θλιβερόν θέαμα τριγύρω μου εξανοίγω· ποίων είναι τα σώματα πού πλέουσ' εις το κύμα;            ποίων τα κεφάλια;     40	Το φρικτό θέαμα των νεκρών σωμάτων που επιπλέουν στα κύματα θα κορυφώσει την αγανάκτηση του ποιητή στην παρακάτω στροφή.

Β΄ Ενότητα:  Επίκληση στο Θεό

θ΄. Αυγεριναί του ηλίου ακτίνες τι προβαίνετε; τάχα αγαπάει 'να βλέπη έργα ληστών το μάτι                 των ουρανίων;     45	Ο ποιητής απευθύνεται στον ήλιο με δύο ερωτήσεις. Κορύφωση της αγανάκτησης και της οργής του ποιητή.	«το μάτι των ουρανίων», ο Θεός έργα ληστών: οι εχθροί
ι΄. Δημιουργέ του κόσμου, πατέρα των αθλίων θνητών, αν συ του γένους μας όλου ζητής τον θάνατον,                  αν συ το θέλης·     50	Επίκληση –προσφώνηση προς το Θεό.	«Δημιουργέ του κόσμου, πατέρα των αθλίων θνητών»: Ο Θεός. Δημιουργέ: προσφώνηση
ια΄. Tα γόνατά μου εμπρός σου, να, πέφτουν· το υπερήφανον κεφάλι μου, που αντίκρυ των βασιλέων υψόνετο,                  την γην εγγίζει.     55	Εικόνα του γονυκλινούς ποιητή.	…το υπερήφανον κεφάλι μου, που αντίκρυ των βασιλέων υψώνετο: Αυτοβιογραφικό στοιχείο. Ο φιλελευθερισμός του ποιητή δεν κάμφθηκε μπροστά στη δύναμη των εξουσιαστών.
ιβ΄. Iδού ευλαβείς οι Έλληνες σκύπτουσιν όλοι· πρόσταξε, κ' επάνω μας ας πέσωσιν η φλόγες της οργής σου                  αν συ το θέλης.     60	Γονυκλινείς είναι όλοι οι Έλληνες. Παρακαλούν η θεϊκή οργή να πέσει  πάνω στις κεφαλές των βαρβάρων	Iδού, πρόσταξε, ας πέσωσιν : οι δύο προστακτικές  και η προτρεπτική υποτακτική τονίζουν την ποιητική οπτική Κάλβου.
ιγ΄. Πλην πολυέλεος είσαι, και βοηθόν σε κράζω..... Bλέπω, βλέπω εις την θάλασσαν πετώμενον τον στόλον               αγρίων βαρβάρων.     65	Ο  ποιητικός λόγος ηχεί έντονα με την επανάληψη του ρήματος βλέπω – βλέπω. Συνεχίζεται η έκκληση προς τον Θεό. Ο ποιητής επικαλείται τη θεϊκή προστασία σε ώρες κρίσιμες.	«Bλέπω, βλέπω εις την θάλασσαν πετώμενον τον στόλον αγρίων βαρβάρων». Οπτική εικόνα.

Γ΄ Ενότητα Η ποιητική οπτική στρέφεται προς το στόλο των εχθρών

ιδ΄. Kοίταξε πώς ο ήλιος χρυσώνει τα πανιά των· κοίτταξε πώς το πέλαγος από σπαθιών ακτίνας    τρέμον αστράπτει.     70	Ο Ποιητής παρακολουθεί το στόλο.	Οπτική εικόνα. Ο ποιητής δεν περιγράφει ως τριτοπρόσωπος αφηγητής. Είναι παρών και συμμετέχει.
ιε΄. Από τας πρύμνας χύνεται γεμίζων τον αέρα κρότος μυρίων κυμβάλων, και μέσα από τον θόρυβον     ψάλματα εκβαίνουν·     75	Τραγούδια και κρότοι αντηχούν στη θάλασσα.	Ακουστική εικόνα: κρότος μυρίων κυμβάλων… θόρυβον     ψάλματα εκβαίνουν
ις΄. "―Στάζουσι τα μαχαίρια μας "από το αίμα ακάθαρτον "των χριστιανών· πριν πήξη, "ελάτε, ελάτε εις νέον      "αίμα ας τα πλύνωμεν.     80	Το τραγούδι των εχθρών λειτουργεί ως προσκλητήριο σφαγής αθώων ανθρώπων…
ιζ΄. "Eλάτε 'να ζεστάσωμεν "τα χέρια μας στα σπλάγχνα "όσων θυσίας προσφέρουσιν "εις τον σταυρόν και σέβονται                  "αγίων εικόνας.     85	Τα θύματα των βαρβάρων είναι όσοι πιστεύουν στο σταυρό και στις εικόνες.	«ελάτε»: επανάληψη προς έμφαση της προτροπής. Τα θύματα: εις τον σταυρόν και σέβονται "αγίων εικόνας
ιη΄. "Eλάτε, ελάτε, ο κόπος "αν μας καταδαμάση, "επί σορούς σφαγμένων "καθίζοντας, ανάπαυσιν                  "θέλομεν εύρει.     90	Ο κόπος των βαρβάρων θα βρει ξεκούραση στους σορούς των σφαγμένων.	Εικόνα: επί σορούς σφαγμένων "καθίζοντας,
ιθ΄. "Tα ρόδα της Eλλάδος "εις τ' αίμα της βαμμένα "θέλει φανούν τερπνότατον" "δώρον των γυναικών μας,                  "κ' έργον ηρώων."     95	Το τραγούδι προσκλητήριο κλείνει με την προκλητική δήλωση των εχθρών να προσφέρουν τα αιματοβαμμένα ρόδα των Ελλήνων «ως «τερπνότατο δώρον» των γυναικών τους.	Ο «ηρωισμός των βαρβάρων»

Δ. Ενότητα    Αντίδραση του ποιητή

κ΄. Σκληρά, δειλά αναθρέμματα της ποταπής Ασίας, έργον ηρώων, ναι, βέβαια, ποίος το αμφιβάλλει, υπάρχει                  το τρόπαιόν σας.     100	Κλιμάκωση ειρωνείας και αγανάκτησης εναντίον των βαρβάρων.	Οι εχθροί: «δειλά αναθρέμματα της ποταπής Ασίας». Χαρακτηριστικά «των δειλών» αναθρεμμάτων: ακόρεστη δίψα για αίμα, ένστικτα διεστραμμένα, πάθος φονικό για τους χριστιανούς  πόρωση, αυθάδεια,.
κα΄. Έργον ηρώων, αν σφάξητε αδύνατα παιδία· έργον ηρώων, αν πνίξητε τας τρυφεράς γυναίκας                  και τα γερόντια.     105	Ποιοι είναι «οι ἡρωες»! Αυτοί που σφάζουν αδύνατα παιδιά, πνίγουν γυναίκες και γέροντες.	Η ποιητική υπόθεση με τις δύο υποθετικές προτάσεις «αν πνίξητε…αν σφάξητε» ισοδυναμεί με βεβαιότητα.
κβ΄. Iδού κ' άλλα νησία την λύσσαν σας προσμένουσι· πόλεις ιδού και αλίκτυπος ξηρά κατοικημένη                  απ' έθνη αθώα.     110	Τα αναμενόμενα έργα των βαρβάρων. Και άλλοι και μάλιστα αθώοι θα υποστούν την αγριότητα και τη μανία των Τούρκων.	Η αναφορά σε τόπους και πόλεις διαχέει τον κίνδυνο και φορτίζει το συναίσθημα.
κγ΄. Δια σας ηρώων κοπάδια, δεν φθάνει η Xίος, η Kύπρος· των Kυδωνίων δεν φθάνουσιν της Kάσου και της Kρήτης                  οι κατοικίαι.     115		«Δια σας ηρώων κοπάδια» Οι βάρβαροι.
κδ΄. Άμετε, μην αφήσετε ζώντα κανένα· απ' αίμα τα αιγαία νερά βαμμένα κύματ' ας έχουν γέμοντα                  από σφαγάδια.     120	Προτροπή του ποιητή με ειρωνικό τόνο προς τους εχθρούς να κορέσουν την λύσσα τουςκαι με άλλες σφαγές;, μέχρι να βαφτούν κόκκινα τα νερά του Αιγαίου και να γεμίσουν από σφαγιασμένους ανθρώπους.

Ε΄Ενότητα Ο ποιητής απευθύνεται στους Έλληνες.

κε΄. Ω Έλληνες, ω θείαι ψυχαί, 'πού εις τους μεγάλους κινδύνους φανερώνετε ακάμαντον ενέργειαν            και υψηλήν φύσιν!     125	Οι στροφές της ενότητας αυτής είναι ένας ύμνος του ποιητή για τους Έλληνες. Με τις συνεχείς ερωτηματικές –απορηματικές προτάσεις προτρέπει σε άμεση δράση για να σκορπίσουν τα πλήθη τοσούτων ληστών.	Οι Έλληνες αποκαλούντα: θείαι ψυχαί…με ακάμαντον ενέργειαν και υψηλήν φύσιν
κς΄. Πώς από σας καμία δεν τρέχει τώρα; πώς 'κεί μέσα εις τα πλεόμενα δεν ρίχνεσθε καράβια                  των πολεμίων;     130	Στις στροφές κστ΄και κζ΄ο ποιητής εκφράζει την απορία του που οι Έλληνες δε ρίχνονται εναντίον του εχθρού για να σώσουν την πατρίδα, που χρόνια ταλαιπωρείται. Ο απορηματικός τόνος των στροφών έχει ως στόχο να αφυπνίσει την ελληνική ψυχή με στόχο τη διάλυση του φοβερού πλήθους των εχθρών.
κζ΄. Πώς, πώς της ταλαιπώρου πατρίδος δεν πασχίζετε 'να σώσητε τον στέφανον από τα χέρια ανόσια         ληστών τοσούτων;     135		«από τα χέρια ανόσια ληστών τοσούτων», οι βάρβαροι
κη΄. Eίναι πολλά τα πλήθη των και φοβερά εις την όψιν, αλλ' ένας Ἐλλην δύναται, ένας άνδρας γενναίος                  'να τα σκορπίση.     140
κθ΄. Όποιος την δάφνην θέλει αθάνατον της δόξης, όποιος δάκρυα δια τ' έθνος του έχει, δια δε την μάχην        νουν και καρδίαν·     145

ΣΤ΄ Ενότητα Περιγραφή του κατορθώματος των πυρπολητών

λ΄. ας έκβη αυτός. ― Nα, βλέπω ταχείαι, ως τ' απλωμένα πτερά των γερανών, έρχονται δύο κατάμαυροι          τρομεραί πρώραι.     150	Ολόκληρη η ενότητα λειτουργεί ως πράξη τιμωρίας της τουρκικής ύβρεως.	ας έκβη αυτός: Ο ποιητής συνεχίζει τον προτρεπτικό τόνο της προηγούμενης ενότητας. Η παρεμβαλλόμενη παύλα [ - ] εισάγει το νέο θέμα. :την πυρπόληση του τούρκικου στόλου. - δύο κατάμαυροι τρομεραί πρώραι: τα πυρπολικά
λα΄. Παύει ως τόσον ο κρότος των μουσικών οργάνων· τ' αγαρηνά τραγούδια παύουν και τα υπερήφανα            βλάσφημα μέτρα.     155	Σε όλες τις παρακάτω στροφές βλέπει και περιγράφει
λβ΄. Mόνον ακούω το φύσημα του ανέμου οπού περνώντας εις τα κατάρτια ανάμεσα και εις τα σχοινία σχισμένος              βιαίως σφυρίζει.     160		Ακουστική εικόνα. Mόνον ακούω: εμφατική επανάληψη.
λγ΄. Mόνον ακούω την θάλασσαν που ωσάν μέγα ποτάμι ανάμεσα εις τους βράχους κτυπώντας μυρμυρίζει         γύρω εις τα σκάφη.     165                    λδ΄. Nα οι κραυγαί και ο φόβος, να η ταραχή και η σύγχυσις από παντού σηκώνονται, και απλώνουν πολυάριθμα             πανία 'να φύγουν.     170	Ο τόνος είναι επικός, καθώς περιγράφεται ο φόβος, η ταραχή, η σύγχυση, ο πανικός και η φυγή του εχθρού.
λε΄. Στενόν, στενόν το πέλαγος ο τρόμος κάμνει· πέφτει ένα καράβι επάνω εις τ' άλλο και συντρίβονται·         πνίγονται οι ναύται.     175		Ποιητικά η καταστροφή στοιχειοθετείται μέσα από τη λειτουργία των ρημάτων:        - πνίγονται  - συντρίβονται  - πέφτει
λς΄. Ω! πώς από τα μάτια μου ταχέως εχάθη ο στόλος· πλέον δεν ξανοίγω τώρα παρά καπνούς και φλόγας                  ουρανομήκεις.     180		Ω! Έκφραση του μεγέθους της καταστροφής.

λζ΄. Έξω από την θαλάσσιον πυρκαϊάν νικήτριαι ιδού πάλιν εκβαίνουν σωσμέναι η δύο κατάμαυροι        θαυμάσιαι πρώραι.     185	Η χαρά από τη  σωτηρία των δύο πλοίων και ο θρίαμβος της νίκης	τρομεραί πρώραι  - θαυμάσιαι πρώραι: Η μετάπτωση από το τρομεραί στο θαυμάσιαι δείχνει τη νίκη των πυρπολικών.
λη΄. Πετάουν, απομακρύνονται· στο διάστημα του αέρος χωσμέναι γίνονται άφαντοι· ― διαβαίνουσι επαιάνιζον,          κ' ήκουεν ο κόσμος                                           190 λθ΄. Kανάρη! ― και τα σπήλαια της γης εβόουν, Kανάρη. ― Kαι των αιώνων τα όργανα ίσως θέλει αντηχήσουν                  πάντα Kανάρη.     195	Δοξολογείται και εγκωμιάζεται  το όνομα του Κανάρη. Η δοξολόγηση γίνεται σε τρία επίπεδα: το κατόρθωμά του απλώνεται σε όλο τον κόσμο, τα σπήλαι αντιβουίζουν το όνμά του και οι αιώνες θα τον υμνου.	Τα ρήματα διαδέχονται το ένα το άλλο κλιμακώνοντας την ένταση…

 

Το καλβικό μέτρο.    

Ίαμβος

                                                υ   -    υ       -    υ        -      υ

Δημιουργέ του κόσμου,
πατέρα των αθλίων
θνητών, αν συ του γένους μας
όλου ζητής τον θάνατον,
                 αν συ το θέλης

1. Κάθε στροφή αποτελείται από  πέντε στίχους.

2. Σε όλες τις ωδές οι στίχοι είναι ανομοιοκατάληκτοι.

3. Δεν υπάρχει σε καμιά στροφή ομοιοκαταληξία, ο ποιητής τη θεωρούσε βάρβαρη .

4. Το μέτρο είναι ιαμβικό.

5. Οι τέσσερις πρώτοι στίχοι έχουν τονίζονται σταθερά στην 6^η συλλαβή.

6. οι τέσσερις πρώτοι στίχοι μπορεί να είναι:

Εξασύλλαβοι οξύτονοι, δεν  τρέ χει  τώ  ρα; Πώς

Επτασύλλαβοι παροξύτονοι: κραυ   γά   ζο   ντες   οι   γλά  ροι

Οκτασύλλαβοι προπαροξύτονοι:   θνη  τών,  αν   συ   του   γέ   νους   μας  

7. Ο πέμπτος στίχος κάθε στροφής , ο οποίος λέγεται και « Ἁδώνειος» αποτελείται πάντοτε από πέντε συλλαβές, από τις οποίες τονίζεται πάντα η τέταρτη συλλαβή.

αν     συ    το    θέ   λης

1        2     3      4     5 

Η διπλή διάσταση του καλβικού κλασικισμού. ΔΑΛΛΑΣ, Γ. 1999. Ο κλασικισμός του Ανδρέα Κάλβου

Επισκοπώντας στο πρώτο μέρος της μελέτης του («Η δυεδρικότητα της γλώσσας και του ύφους») τη μετάβαση του Κάλβου από τις πρώιμες ιταλόγλωσσες δημιουργίες του (1812-1815) στις «Ωδές» (1824-1826), ο Δάλλας διαπιστώνει τη «διπλή διάσταση» του κλασικισμού του, καθώς, αν στην πρώιμη φάση του ο Κάλβος εμπνέεται μονοσήμαντα από το σύγχρονό του ιταλικό νεοκλασικισμό (τον Vittorio Alfieri και τον Ugo Foscolo κατά βάση), στη μεταγενέστερη φάση των «Ωδών» κυριαρχεί η ευθεία αναγωγή του ποιητή στις αρχαιοελληνικές πηγές, η οποία τού επιτρέπει να μπολιάζει με ένα γόνιμο και δημιουργικό τρόπο πλέον την αρχαία ποίηση με τη μοντέρνα ποίηση του κλασικισμού και του προ-ρομαντισμού. Κάτω από αυτούς τους όρους, ο κλασικισμός του Κάλβου αποδεικνύεται ταυτοχρόνως αρχαϊκός και μοντέρνος, ελληνικός και ευρωπαϊκός, εθνικός και χριστιανικός, εξηγώντας, παράλληλα, γιατί για την ερμηνευτική του προσπέλαση προαπαιτούνται δυο ειδών φιλόλογοι (ή φιλολογικές ειδικεύσεις). Όντας διττός κι αμφίδρομος, ο ποιητικός αρχαϊσμός του Κάλβου είναι εξαρχής διαλογικός, εφόσον στο εσωτερικό του διασταυρώνονται και συνομιλούν αμφότερες η αρχαιότητα με τους μοντέρνους καιρούς.

Το επιχείρημα για τη διπλή όψη του καλβικού κλασικισμού τεκμηριώνεται καταρχήν στις επιμέρους πτυχώσεις της γλωσσικής του τακτικής και, εν προκειμένω, στη χρήση λέξεων που σε ποσοστό 85% είναι «και αρχαίες και νέες αλλά, τυπικά στην καταγωγή τους, αρχαίες», καθώς έχουν επιβιώσει στη ζώσα ομιλία του νεότερου ελληνισμού είτε «τεχνητά διαμέσου της καθαρεύουσας» είτε «φυσικότατα με την ίδια ή παράγωγη σημασία» (σ. 39). Εξίσου χαρακτηριστική από αυτή την άποψη είναι η τάση του Κάλβου άλλοτε να προκρίνει τη λησμονημένη αρχαιοελληνική σημασία των λέξεων που χρησιμοποιεί, άλλοτε τη νεοελληνική σημασία τους, κι άλλοτε και τις δυο μαζί. Αντίστοιχης διπλής προελεύσεως μοιάζει να είναι και η συχνή επίταξη του επιθέτου στην ποίηση του Κάλβου, εφόσον μπορεί να αποδοθεί τόσο στον «ιταλισμό» του ποιητή που ακολουθεί «τη συνήθη ιταλική σύνταξη, ενισχυμένη από την επίκαιρη τάση του νεοκλασικού αρχαϊσμού της εποχής» (σ. 49), όσο και στην επίδραση του Ομήρου, όπου η επίταξη του επιθέτου αποτελεί συστατικό στοιχείο του ποιητικού του ύφους. Κι αν στη σύνταξη της νεοελληνικής γλώσσας η επίταξη του επιθέτου ξενίζει, με αποτέλεσμα η ανοίκεια χρήση του από τον Κάλβο να ενισχύει την ποιητικότητα του λόγου του, εξίσου χαρακτηριστική είναι η συνδυαστική χρήση πρόταξης και επίταξης που οδηγεί στην επαλληλία των επιθέτων με τη χιαστή ή κυκλική πλαισίωση των ουσιαστικών, αναδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τη διττή διάσταση του καλβικού κλασικισμού, εφόσον το ιδιότυπο φαινόμενο της επαλληλίας του επιθέτου μπορεί να αποδοθεί τόσο σε κείμενα της αρχαιότητας (λόγου χάριν, στους Ορφικούς Ύμνους) όσο και στη «γνωστή νεοκλασική χλιδή και πληθωρικότητα του επιθέτου» (σ. 54).

Ανδρέα Κάλβου. «Τα ηφαίστεια»

Ερωτήσεις 
1.       Πώς δικαιολογείτε τον τίτλο του ποιήματος σε σχέση με το περιεχόμενό του; 
2.       “Το υπερήφανον κεφάλι μου, που αντίκρυ / των βασιλέων υψώνετο...” (στρ. ια΄): Ποια στοιχεία μας δίνουν αυτοί οι στίχοι για την προσωπικότητα του ποιητή; 
3.       Ο Ανδρέας Κάλβος είναι ο ποιητής που αφιέρωσε το έργο του στον αγώνα του 1821. Ποια στοιχεία του συγκεκριμένου ποιήματος το συνδέουν με αυτή την περίοδο της Ελληνικής ιστορίας;

4.     Η γλώσσα του ποιητή.

5.       Η Στιχουρχική

6.       Να γίνει συζήτηση για την επαναστατική ιδεολογία του ποιητή και να ενταχθεί η ωδή στο ιστορικό πλαίσιο που γράφτηκε.

7.       Να γίνει αναφορά στον κλασικισμό και στο ρομαντισμό του Κάλβου

8.       Να εντοπίσετε μέσα στην ωδή κλασικιστικές επιδράσεις.

9.       Στο καλβικό κείμενο υπάρχει πλήθος συντακτικών και υφολογικών σχημάτων που προσιδιάζουν στους εκφραστικούς τρόπους της επιδεικτικής ρητορικής, α) Να εντοπίσετε τέτοια σχήματα στο κείμενο, β) Να δείξετε τη λειτουργία τους.

1.   Να σχολιάσετε την αντίθεση των εικόνων μεταξύ των ιγ', ιδ' ιε' και λα'-λστ'.

11.   Να παρατηρηθούν οι εικόνες της φυσικής ερήμωσης και εγκατάλειψης μέσω των οποίων αναδεικνύεται η απουσία του ανθρώπινου στοιχείου.

12.   Στη συγκεκριμένη ωδή, όπως και στο σύνολο του ποιητικού του έργου, ο Κάλβος αντλεί την έμπνευσή του από τον Αγώνα του 1821. Να τεκμηριώσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία από το κείμενο.

13.   Να αναλύσετε τη στιχουργική δομή της στροφής δ'.

.

14.   α) Σε ποια ιδιότητα των Ελλήνων αναφέρεται ο ποιητής στη στροφή κε', όταν επικαλείται την «ακάμαντον ενέργειαν» και την «υψηλήν φύσιν τους εις τους μεγάλους κινδύνους» και ποιο είναι το νόημα που της αποδίδει; β) Τι βρίσκεται στον αντίποδα της συμπεριφοράς των Ελλήνων;

15.   Ο Δημήτρης Τζιόβας παρατηρεί: «Οι Ωδές είναι ποίηση της όρασης και της παρατήρησης, με έντονη τη βούληση του ποιητικού υποκειμένου για εικαστική περιγραφή και ακουστική ανάπλαση».' Να τεκμηριώσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία που προκύπτουν από το ποίημα.

66.   Ποιες είναι οι γλωσσικές προτιμήσεις του Κάλβου; β) Πώς αυτές συνδέονται με το σκοπό στον οποίο αποβλέπει η ποίησή του;

17.   Να αναδειχθεί κατά τη διδασκαλία το αισθητικό αποτέλεσμα που προκαλείται από τις ιδιότυπες ποιητικές επιλογές του Κάλβου: απουσία κύριας πρότασης (στρ. ι'και κθ'), διασκελισμός (στρ. λ').

18.  Ποια επικά στοιχεία διακρίνετε στο ποίημα  

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1. Ποιες ενότητες διακρίνετε στο ποίημα; Να αναφερθείτε με συντομία στο περιεχόμενο κάθε μιας από αυτές.

2. Να γράψετε ένα σύντομο πεζό κείμενο με θέμα την εικόνα της ερήμωσης και της εγκατάλειψης που παρουσιάζουν τα νησιά του Αιγαίου πελάγους κατά τον ποιητή.

3. Να διατυπώσετε σ’ ένα κείμενο όχι μικρότερο των 200 λέξεων το μήνυμα που αποκομίζετε από το ποίημα “Τα Ηφαίστεια” του Ανδρέα Κάλβου.

4. Το γνωστό σχήμα του αρχαιοελληνικού στοχασμού της “ύβρεως”, της “άτης” και της “νεμέσεως” με ποιο τρόπο θα μπορούσε να βρει εφαρμογή στο συγκεκριμένο ποίημα; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σ’ ένα κείμενο όχι μικρότερο των 200 λέξεων.

5. Ποια συναισθήματα τρέφει ο ποιητής για τους