Πέμπτη 14 Φεβρουαρίου 2013

Oι αντωνυμίες της λατινικής γλώσσας





ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Προσωπικές
Κτητικές
Δεικτικές
Οριστικές
Αναφορικές
Ερωτηματικές
Αόριστες


Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι η ego (= εγώ), tu (= εσύ), sui (γενική πτώση = του εαυτού του).




Singularis
Pluralis

Nom.
ego
tu
-
nos
vos
-
Gen.
mei
tui
sui
nostri / nostrum
vestri/vestrum
sui
Dat.
mini
tibi
sibi
nobis
vobis
sibi
Ace.
me
te
se
nos
vos
se
Voc
-
-
-
-
-
-
Abl.
a me
ate
a se
a nobis
a vobis
a se
>· Παρατηρήσεις
1.    Η ονομαστική της προσωπικής αντωνυμίας του γ' προσώπου που λείπει αναπληρώνε­ται με την ονομαστική μιας από τις δεικτικές (επαναληπτικές ή οριστικές) αντωνυμίες hie, ille, is, όποια είναι κάθε φορά η πιο κατάλληλη στο λόγο.
2.    Οι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μπορεί να ενισχύονται για έμφαση ή αντιδια­στολή με το πρόσφυμα -met: egomet, nosmet, temet, semet κτλ. Ο τύπος tu ενισχύεται με το πρόσφυμα -te: tute. Τέλος οι τύποι me, te, se ενισχύονται με αναδιπλασιασμό: meme, tete, sese.
3. Οι πλάγιες πτώσεις του α' και β' προσώπου λαμβάνονται και ως αυτοπαθείς (nutrio me = τρέφω έμαυτόν, τρέφομαι), ενώ το γ' πρόσωπο χρησιμοποιείται μόνο σε περί­πτωση αυτοπάθειας (se comparat = συγκρίνει εαυτόν, συγκρίνεται).
4. Η πρόθεση cum συνήθως προτάσσεται της αφαιρετικής των προσωπικών αντωνυμιών, π.χ. vobiscum, tecum.
5.    Από τους δύο τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και β' προσώπου (nostrum και nostri, vestrum και vestri), ο τύπος σε -i (nostri, vestri) χρησιμοποιείται όταν η γενική έχει συντακτικό ρόλο γενικής αντικειμενικής ή κτητικής, ενώ ο τύπος σε -um (nostrum, vestrum) χρησιμοποιείται όταν έχει συντακτικό ρόλο γενικής διαιρετικής.

Β. ΚΤΗΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:


α προσ. για έναν κτήτορα α' πρόσ. για πολλούς κτήτορες β' πρόσ. για έναν κτήτορα β' πρόσ. για πολλούς κτήτορες γ' πρόσ. για έναν κτήτορα γ' πρόσ. για πολλούς κτήτορες

meus, mea, meum noster, nostra, nostrum = tuus, tua, tuum
vestcr, vestri, vestrum = suus, sua, suum
suus, sua, suum

 δικός μου, δική μου, δικό μου  δικός μας, δική μας, δικό μας  δικός σου, δική σου, δικό σου  δικός σας, δική σας, δικό σας  δικός του, δική του, δικό του  δικός τους, δική τους, δικό τους

>· Παρατηρήσεις
1. Κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Μόνη εξαίρεση αποτελεί η κλητική του ενι­κού στο αρσενικό της αντωνυμίας meus, η οποία σχηματίζεται mi και meus, δηλ. όμοια με την ονομαστική. Στην περίπτωση αυτή και το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζει χρησιμοποιείται σε ονομαστική.



2. Και οι τύποι των κτητικών αντωνυμιών ενισχύονται με τα προσφΰματα -met ή -pte: meamet, suapte
α' πρόσωπο (ένας κτήτορας)


Singularis

Pluralis

Nom.
meus
mea
meum
mei
meae
mea
Gen.
mei
meae
mei
meorum
mearum
meorum
Dat.
meo
meae
meo
meis
meis
meis
Ace.
meum
meam
meum
meos
meas
mea
Voc.
mi / meus
mea
-
-
-
-
Abl.
meo
mea
meo
meis
meis
meis
α' πρόσωπο (πολλοί κτήτορες)

Nom.
noster
nostra
nostrum
nostri
nostrae
nostra
Gen.
nostri
nostrae
nostri
nostrorum
nostrarum
nostrorum
Dat.
nostro
nostrae
nostro
nostris
nostris
nostris
Ace.
nostrum
nostram
nostrum
nostros
nostras
nostra
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
nostro
nostra
nostro
nostris
nostris
nostris

Γ. ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

hic, haec, hoc (= αυτός εδώ, -ή εδώ, -ό εδώ / σχετική με το α' πρόσωπο)
iste, ista, istud (= αυτός, -ή -ό / σχετική με το β' πρόσωπο)
ille, ilia, illud (= εκείνος, -η, -ο / σχετική με το γ' πρόσωπο)
talis, talis, tale (= τέτοιος, -α, -ο)
tantus, tanta, tantum (= τόσος, -η, -ο)
tot (= τόσοι, -ες, -α / άκλιτη, μόνο στον πληθυντικό)
totidem (= άλλοι τόσοι, άλλες τόσες, άλλα τόσα / άκλιτη, μόνο στο πληθυντικό)





S   i   n  g  u
1  a   r  i  s


Nom.
hic
haec
hoc
ille
illa
illud
Gen.
huius
huius
huius
illlus
illlus
illlus
Dat.
huic
huic
huic
illi
illi
Illi
Ace.
hunc
hanc
hoc
illum
illam
illud
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
hoc
hac
hoc
illo
illa
illo



Ρ  1  u  r
a  1  i  s


Nom.
hi
hae
haec
illi
illae
illa
Gen.
horum
harum
horum
illorum
illarum
illorum
Dat.
his
his
his
illis
illis
illis
Ace.
hos
has
haec
illos
illas
  illa 
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
his
his
his
illis
illis
illis

Δ. ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

Is, ea, id (= τούτος, -η, -ο / σχετική με το γ' πρόσωπο)
idem, eadem, idem (— ο ίδιος, -α, -ο)
ipse, ipsa, ipsum (= ο ίδιος, -α, -ο)
alter, altera, alterum (= ο άλλος, -η, -ο από τους δύο)

Singularis
Pluralis
Nom.
Gen.
Dat.
Ace.
Voc.
Abl.
Is
eius ei eum

eo
ea
eius
ei
  earn

ea
Id eius ei
id

eo
έϊ/ii/i
eorum
eis/iis/is
eos

eis/iis/is
eae
earum
eis/iis/is
eas

eis/iis/is
ea
eorum
eis/iis/is
ea

eis/iis/is
Nom.
Gen.
Dat.
Ace.
Voc.
Abl.
alter alterius alteri alterum

altero
altera alterlus alter! alteram

altera
alterum alterlus alter! alterum

altero
alteri alterorum alteris alteros

alteris
alterae alterarum alteris alteras

alterls
altera alterorum alterls altera

alterls












Singula
r  i  s


Nom.
Idem
eadem
Idem
ipse
ipsa
ipsum
Gen.
eiusdem
eiusdem
eiusdem
ipsius
ipsius
ipsius
Dat.
eidem
eidem
eidem
ipsi
ipsi
ipsi
Ace.
eundem
eandem
Idem
ipsum
ipsam
ipsum
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
eodem
eadem
eodem
ipso
ipsa
ipso


Plural
1    S


Nom.
eidem*
eaedem
eadem
Ipsi




ipsae
ipsa
Gen. Dat. Ace.
eorundem
earundem
orundem
Ipsorum
Ipsis
ipsos
ipsarum
ipsis
ipsas
ipsorum
ipsis
ipsa

eisdem / iisdem / isdem
eosdem
easdem
eadem
Voc. Abl.
-
-
-

ipsis


ipsis

ipsis

eisdem/iisdem/isdem

Ε. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

qui, quae, quod (= ο οποίος, -α, -ο)
qualis, qualis, quale (= όποιος, -α, -ο)
quantus, quanta, quantum (= όσος, -η, -ο)
uter, utra, utrum (= όποιος, -α, -ο από τους δυο)
quot (= όσοι, όσες, όσα / άκλιτη, μόνο πληθυντικού)



Smgularis


Pluralis

Nom.
qui
quae
quod
qui
quae
quae
Gen.
cuius
cuius
cuius
quorum
quarum
quorum
Dat.
cui
cui
cui
quibus
quibus
quibus
Ace.
quem
quam
quod
quos
quas
quae
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
quo
qua
quo
quibus
quibus
quibus
>■ Παρατήρηση
Από τις αναφορικές αντωνυμίες σχηματίζουμε και τις ακόλουθες αοριστολογικές αν
προσθέσουμε το μόριο -cumque:

Αοριστολογικές αντωνυμίες
qualiscumque, qualecumque (= οιοσδήποτε, οποιοσδήποτε)
quantuscumque, quantacumque, quantumcumque (= οσοσδήποτε)
quotcumque (= οσοιδήποτε)
quιcumque (= οποιοσδήποτε)
untercumque, utracumque, utrumcumque (= οποιοσδήποτε από τους δύο)

Επίσης αοριστολογική αντωνυμία είναι και η quotquot (= οσοιδήποτε).


ΣΤ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:
quis, quis, quid (= ποιος, -α, -ο; / ουσιαστική)
qui, quae, quod (= ποιος, -α, -ο; / επιθετική)
uter, utra, utrum (= ποιος, -α, -ο από τους δυο;)
qualis, qualis, quale (= τι λογής;)
quantus, quanta, quantum (= πόσος, -η, -ο; ποιας ηλικίας;)
quot (= πόσοι, πόσες, πόσα; / μόνο πληθυντικού)


Singularis


Pluralis

Nom.
quis
quis
quid
qui
quae
quae
Gen.
cuius
cuius
cuius
quorum
quarum
quorum
Dat.
cui
cui
cui
quibus
quibus
quibus
Ace.
quem
quem
quid
quos
quas
quae
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
quo
quo
quo
quibus
quibus
quibus

>· Παρατηρήσεις
1.  Εκτός από την quis, quis, quid οι υπόλοιπες ερωτηματικές αντωνυμίες κλίνονται όπως και οι αντίστοιχες αναφορικές.
2.  Οι ερωτηματικές αντωνυμίες λειτουργούν είτε ως επιθετικές (όταν συνοδεύουν κά­ποιο ουσιαστικό ως επιθετικοί προσδιορισμοί) είτε ως ουσιαστικές (όταν οι ίδιες επέ­χουν θέση ουσιαστικού).

Ζ. ΑΟΡΙΣΤΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:



Ουσιαστικές
Επιθετικές
1. quis, quae ή qua, quid
qui, quae ή qua, quod
(= ένας, μία, ένα)
(= κάποιος, -α, -ο)
2. aliquis, aliquae ή aliqua, aliquid
aliqui, aliqua, aliquod
(= κάποιος, -α, -ο)
(= κάποιος, -α, -ο)
3. quisquam, quisquam, quidquam ή
ullus, ulla, ullum
quicquam (= κάποιος, -α, -ο)
(= κάποιος, -α, -ο)
4. quidam, quaedam, quiddam
quidam, quaedam, quoddam
(= κάποιος, -α, -ο)
(= κάποιος,-α,-ο)
5. quisque, (quaeque), quidque
quisque, quaeque, quodque
(= κάποιος, -α, -ο /καθένας, καθεμία, καθένα) (= καθένας, καθεμία, καθένα)
6. unusquisque, unaquaeque / unumquidque
unusquique, unaquaeque, unumquodque
(= καθένας χωριστά)
(= καθένας χωριστά)
7. nemo (αρσενικό)
nullus, nulla, nullum
(= κανένας)
(= κανένας, καμία, κανένα)
8. nihil (ουδέτερο)

(= τίποτε)

9. quispiam, quispiam, (quaepiam ή quidpiam) quispiam, quaepiam, quodpiam
(= κάποιος, -α, -ο)
(= κάποιος, -α -ο)
10. quιlibet, quaelibet, quidlibet
quilibet, quaelibet, quodlibet
(= οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε) (= οποιοσδήποτε, -αδήποτε, -οδήποτε)
11. quivis, quaevis, quidvis
quivis, quaevis, quodvis
(= οποιοσδήποτε, όποιος θέλεις)
(= οποιοσδήποτε, όποιος θέλεις)
12.                        
aliquot (= μερικοί, -ές, -ά / άκλιτη)
13. ambo, ambae, ambo (= αμφότεροι)

14. aliquantus, -a, -um (= κάμποσος, -η, -ο)


Επίσης ως αόριστες αντωνυμίες λειτουργούν και τα αντωνυμικά επίθετα:
alter, altera, alterum (= ο άλλος, η άλλη, το άλλο)
neuter, neutra, neutrum (= κανένας, καμιά, κανένα από τους δυο)
alius, alia, aliud (= ο άλλος, -η, -ο από πολλούς)
nonnulli, -ae, -a (= μερικοί, -ές, -ά)
uterque, utraque, utrumque (= ο καθένας, η καθεμιά, το καθένα από τους δύο)
solus, sola, solum (= μόνος, μόνη, μόνο)
totus, tota, totum (= όλος, όλη, όλο)

Ουσιαστική


Singularis

1
'luralis
Nom.
aliquis
(aliqua ή aliquae)
aliquid
aliqui
(aliquae)
aliqua
Gen.
alicuius
(alicuius)
alicuius
aliquorum
(aliquarum)
aliquorum
Dat.
alicui
(alicui)
alicui
aliquibus
(aliquibus)
aliquibus
Ace.
aliquem
(aliquam)
aliquid
aliquos
(aliquas)
aliqua
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
aliquo
(aliqua)
aliquo
aliquibus
(aliquibus)
aliquibus
Επιθετική


Singularis


Pluralis

Nom.
aliqui
aliqua
aliquod
aliqui
aliquae
aliqua
Gen.
alicuius
alicuius
alicuius
aliquorum
aliquarum
aliquorum
Dat.
alicui
alicui
alicui
aliquibus
aliquibus
aliquibus
Ace.
aliquem
aliquam
aliquod
aliquos
aliquas
aliqua
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
aliquo
aliqua
aliquo
aliquibus
aliquibus
aliquibus
Ουσιαστική-επιθετική


S
i   n   g   u   1
a   r  i   s

Nom.
quidam
quaedam
quiddam
quoddam
Gen.
cuiusdam
cuiusdam
cuiusdam
cuiusdam
Dat.
cuidam
cuidam
cuidam
cuidam
Ace.
quendam
quandam
quiddam
quoddam
Voc.
-
-
-
-
Abl.
quodam
quadam
quodam
quodam


Ρ  1  u  r  a
1  i   s

Nom.
quidam
quaedam
quaedam
quaedam
Gen.
quorundam
quarundam
quorundam
quorundam
Dat.
quibusdam
quibusdam
quibusdam
quibusdam
Ace.
quosdam
quasdam
quaedam
quaedam
Voc.
-
-
-
-
Abl.
quibusdam
quibusdam
quibusdam
quibusdam
Σημείωση: To αρσενικό και το θηλυκό είναι ίδιο και για την ουσιαστική και για την επιθετική αντωνυμία, το ουδέτερο quiddam ανήκει στην ουσιαστική, ενώ το quoddam στην επιθετική.

Η ουσιαστική αντωνυμία nemo


Singularis
Pluralis
Nom.
nemo
nulli
Gen.
nullius
nullorum
Dat.
nemini
nullis
Ace.
neminem
nullos
Voc.
-
-
Abl.
nullo
nullis
Σημείωση: Ο πληθυντικός του nemo αναπληρώνεται από τον πληθυντικό της αόριστης αντωνυμίας nullus, -a, -um.
Το αντωνυμικό επίθετο alius


Singularis


Pluralis

Nom.
alius
alia
aliud
alii
aliae
alia
Gen.
alius
alius
alius
aliorum
aliarum
aliorum
Dat.
alii
alii
alii
aliis
aliis
aliis
Ace.
alium
aliam
aliud
alios
alias
alia
Voc.
-
_
-
-
-
-
Abl.
alio
alia
alio
aliis
aliis
aliis
Σημείωση: Οι αόριστες αντωνυμίες λειτουργούν είτε ως επιθετικές (όταν συνοδεύουν κάποιο ουσιαστικό ως επιθετικοί προσδιορισμοί) είτε ως ουσιαστικές (όταν οι ίδιες επέχουν θέση ουσιαστικού).

ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Μια ομάδα επιθέτων ονομάζονται αντωνυμικά, επειδή έχουν καταλήξεις χαρακτηριστι­κές της κλίσης των αντωνυμιών. Συγκεκριμένα λήγουν στη γενική ενικού σε -ius και στη δοτική σε -ϊ. Κατά τα άλλα κλίνονται κανονικά, ως δευτερόκλιτα επίθετα. Αντωνυμικά επίθετα είναι τα:
1. totus, tota, totum (= όλος, όλη, όλο)
2. solus, sola, solum (= μόνος, μόνη, μόνο) (οι αόριστες αντωνυμίες)

3. alius, alia, aliud (= άλλος, άλλη, άλλο από πολλούς)
4. alter, altera, alterum (= έτερος, ετέρα, έτερον / ο ένας απ' τους δυο)
5. nonnulli, -ae, -a (= μερικοί, μερικές, μερικά)
6. nullus, nulla, nullum (= κανείς, καμία, κανένα)
7. neuter, neutra, neutrum (= οΰτε ο ένας, ούτε ο άλλος)
8. ullus, ulla, ullum (= κάποιος, κάποια, κάποιο)
9. uterque, utraque, utrumque (= ο καθένας, η καθεμιά, το καθένα από τους δυο) (η αναφορική ή ερωτηματική αντωνυμία)
10. uter, utra, utrum (= ποιος, ποια, ποιο από τους δύο) Όλα τα παραπάνω κλίνονται όπως το totus, -a, -um και το solus, -a, -um.




Sing
u   1   a   r
i   s

Nom.
totus
tota
totum
solus
sola
solum
Gen.
totius
totius
totius
solius
solius
solius
Dat.
toti
toti
toti
soli
soli
soli
Ace.
totum
totam
totum
solum
solam
solum
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
toto
tota
toto
solo
sola
solo



Ρ   1   u
rati
s

Nom.
toti
totae
tota
soli
solae
sola
Gen.
totorum
totarum
totorum
solorum
solarum
solorum
Dat.
totis
totis
totis
solis
solis
solis
Ace.
totos
totas
tota
solos
solas
sola
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
totis
totis
totis
solis
solis
solis


ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
Διακρίνονται σε απόλυτα, τακτικά, πολλαπλασιαστικά, αναλογικά, διανεμητικά, καθώς και αριθμητικά επιρρήματα.
    Τα απόλυτα αριθμητικά από το quattuor (= τέσσερα) και εξής δεν κλίνονται.
    Τα τακτικά κλίνονται κανονικά (π.χ. primus, -a, -um = πρώτος, -η, -ο)
    Τα πολλαπλασιαστικά (με κατάληξη -plex, -plicis) είναι μονοκατάληκτα τριτόκλιτα επίθετα.
    Τα αναλογικά (με κατάληξη -plus, -pla, -plum) είναι τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επί­θετα.
    Τα διανεμητικά κλίνονται μόνο στον πληθυντικό αριθμό ως τρικατάληκτα επίθετα β' κλίσης (π.χ. singuli, -ae, -a = ανά ένα / γενική πληθυντικού σε -um αντί -orum ή -arum).
    Τα αριθμητικά που κλίνονται είναι το unus (ενικός και πληθυντικός αριθμός), το duo, το tres, όσα δηλώνουν εκατοντάδες (centum), τα οποία κλίνονται ως τρικατάληκτα δευ­τερόκλιτα επίθετα (στον πληθυντικό αριθμό) και το mil(l)ia (που είναι κυρίως ουσιαστι­κό και κλίνεται όπως το tria).
Κλίση των αριθμητικών duo και tres

Nom.
duo
duae
duo
tres
tres
tria
Gen.
duorum
duarum
duorum
trium
trium
trium
Dat.
duobus
duabus
duobus
tribus
tribus
tribus
Ace.
duos
duas
duo
tres
tres
tria
Voc.
-
-
-
-
-
-
Abl.
duobus
duabus
duobus
tribus
tribus
tribus

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου