ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ « Παράδοση και μοντερνισμός»

Tίτλος:                                           Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση.

Δημιουργός:                                  Ηλιόπουλος Σαράντης

Γνωστικό αντικείμενο:                Νεοελληνική λογοτεχνία Α΄ Λυκείου

Συμβατότητα με το νέο ΠΣ.        Προβλέπεται διδακτική ενότητα με αυτό το θέμα στην Α΄ Λυκείου

Είδος διδακτικής πρακτικής:     project, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία

Προτεινόμενη διάρκεια: 20 ώρες

Εισαγωγή Η διδακτική ενότητα «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση» επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήμα, για να ταξινομηθούν τα ποιητικά κείμενα του ανθολογίου, αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους. Η κατανόηση της μετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο μοντερνισμό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα. Επίσης, μέσα από την παρακολούθηση της μετάβασης, κατανοούνται καλύτερα και τα θεματικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράματα, φύση, ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτομίες της μοντέρνας ποίησης.

Σκοποθεσία.

·         Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόμενο, όσο και στη μορφή της από εποχή σε εποχή.

·         Να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης.

·         Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήματα του κλασικισμού – νεοκλασικισμού, του ρομαντισμού, του παρνασσισμού, του αισθητισμού, του συμβολισμού, του μοντερνισμού και του υπερρεαλισμού.

·         Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.

Δεξιότητες

·         Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν μέσα στα ποιήματα.

·         Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο στη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση.

·         Να αισθάνονται το ρυθμό του ελεύθερου στίχου

·         Να εξοικειωθούν με «το άλογο» στοιχείο της μοντέρνας ποίησης και την πολυσημία του ποιητικού λόγου.

       

·         Να γνωρίσουν  τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρμούς.

Επτανησιακή Σχολή - Νεοκλασικισμός                                        

Κείμενα

Ανδρέα Κάλβου	Τα ηφαίστεια
	Εις Μούσας
	Εις Αγαρηνούς
	Ο Φιλόπατρις

Ρομαντισμός 

Δ. Σολωμού	Ο Λάμπρος
	Ελεύθεροι Πολιορκημένοι: Σχεδίασμα Β΄ και Γ΄.
	Ο Πόρφυρας
	Ξανθούλα

Φαναριώτες και Ρομαντική Αθηναϊκή Σχολή

Δημ. Παπαρρηγόπουλου	Ασμάτιον
Βασιλειάδη	Το άσμα του Ορφέως

Νέα  Αθηναϊκή  Σχολή. Επιδράσεις του Συμβολισμού –Παρνασσισμού

Κ. Παλαμά	Σαν των Φαιάκων το καράβι
	Δωδεκάλογος του Γύφτου
	Πατρίδες – Αέρας - Γη
	Αγορά
Κ. Χατζόπουλου	Ήρθες

Συμβολισμός –Παρνασσισμός

Κ. Βάρναλη	Ορέστης  (Αισθητισμός και παρνασσισμός)
Λ. Μαβίλη	Λήθη Μούχρωμα

Νεορομαντικοί –Νεοσυμβολιστές

Κ. Καρυωτάκης	Είμαστε κάτι Βράδυ Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα
Τ. Άγρα	Αμάξι στη βροχή
Ν. Λαπαθιώτη	Νυχτερινό

Μοντερνισμός – Νεωτερικότητα

Αφετηρία –Πρόδρομοι του μοντερνισμού στην Ελλάδα

Δ. Σολωμού	Η Γυναίκα της Ζάκυθος
Α. Κάλβου	Ωδές
Κ. Παλαμά	Φοινικιά
Α. Σικελιανού	Αλαφροϊσκιωτος Ιερά Οδός Θαλερό
Κ. Καβάφη	Τα ποιήματα που γράφτηκαν μεταξύ 1911 και 1933
	Η Διορία του Νέρωνος Απολείπειν ο θεός Αντώνιον Ιθάκη Νέοι της Σιδώνος Καισαρίων
Τ. Παπατσώνη	Περιηγητές στη λειτουργία

Μοντερνισμός

Γ. Σεφέρης	Άρνηση Ο βασιλιάς της Ασίνης Μυθιστόρημα, Γ «Μέμνησο λουτρῶν οἷς ἐνοσφίσθης» Επί Ασπαλάθων
Ο. Ελύτη	Άξιον Εστί, «Τα Πάθη», Ε’ Στα κτήματα που βαδίσαμε όλη μέρα Η Μαρίνα των βράχων
Ν. Εγγονόπουλου	Μπολιβάρ
Γ. Ρίτσου	Αρχαίο Θέατρο Ρωμιοσύνη Ο Τόπος μας
Ν. Καββαδία	Πούσι
Ν. Βρεττάκος	Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές
Α. Εμπειρίκου	Εις την Οδόν των Φιλελλήνων

Αναλυτική περιγραφή των φάσεων υλοποίησης του project.

Α΄ φάση: Πριν από την ανάγνωση (περίπου 4 διδακτικές ώρες)

Προσπαθούμε να εισαγάγουμε τους μαθητές στο θέμα της διδακτικής ενότητας επιστρατεύοντας τις σχολικές και εξωσχολικές γνώσεις τους. Ζητάμε από τους μαθητές να θυμηθούν, να απαγγείλουν, να σχολιάσουν ποιήματα που τους αρέσουν ή που τους έκαναν εντύπωση.

Μοιράζουμε στην τάξη ποιήματα που αντιπροσωπεύουν τα διάφορα ρεύματα. Ζητάμε να δουν εντοπίσουν διαφορές σε πρώτο επίπεδο. Ακούμε μαγνητοφωνημένες αναγνώσεις και στη συνέχεια επιχειρούμε να τα κατατάξουμε σε μια σειρά από το παραδοσιακό στο μοντέρνο.

Β΄ Φάση Κυρίως ανάγνωση: (περίπου 10 διδακτικές ώρες)

(α) 2 ώρες (από τις 10 της Β΄ Φάσης)

Η ολομέλεια της τάξης μελετά ένα παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα

 Λ.Μαβίλης, Μούχρωμα

Γ. Ρίτσος, Ο τόπος μας)

και συμπληρώνει πίνακα με τα βασικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.

Πίνακας

Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίηση

(β) 4 ώρες  (από τις 10 της Β΄ Φάσης)

Οι μαθητές χωρίζονται σε πέντε ομάδες:

1η ομάδα: μελετά την Επτανησιακή Σχολή – Νεοκλασικισμό – Ρομαντισμό – Δ. Σολωμό.

2^η ομάδα: μελετά τη Νέα  Αθηναϊκή  Σχολή.

Επιδράσεις του Συμβολισμού –Παρνασσισμού

                   Φαναριώτες και Ρομαντική Αθηναϊκή Σχολή

3^η ομάδα: μελετά:

το Συμβολισμό –Παρνασσισμό

τους Νεορομαντικούς –Νεοσυμβολιστές

4^η ομάδα: τους Προδρόμους του μοντερνισμού στην Ελλάδα

5^η ομάδα: μελετά το Μοντερνισμό.

Έργο των ομάδων:

Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει ένα λογοτεχνικό ρεύμα και αναζητά τα χαρακτηριστικά του κάθε ρεύματος από το Σχολικό Εγχειρίδιο και το Λεξικό Λογοτεχνικών όρων.

Καταγράφει τα χαρακτηριστικά σε πίνακα.

Εντοπίζει σε κάθε ποίημα που μελετά εκείνα τα χαρακτηριστικά του, που το εντάσσουν στο συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ρεύμα.

Στη συνέχεια η ολομέλεια της τάξης τοποθετεί τα λογοτεχνικά ρεύματα, που  παρουσίασαν οι ομάδες, στη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση.

(γ) 4 ώρες (από τις 10 ώρες της Β΄ Φάσης)  Εργασίες

1η ομάδα:

·         συγκρίνει ποιήματα του Κάλβου με ποιήματα του Σολωμού  και εντοπίζει τις διαφορές τους.

·         κατατάσσει ποιήματα με βάση τη στιχουργική τους

·         αναζητά τις λέξεις που λειτουργούν ως σύμβολα

  2η ομάδα:

·         συγκρίνει ποιήματα του Σεφέρη με παραδοσιακά ποιήματα και εντοπίζει διαφορές σε σχέση με την παραδοσιακή ποίηση.

·         αιτιολογεί σε ποιο ρεύμα ανήκει ένα ποίημα.

3η ομάδα:

·         μελετά ποιήματα Σολωμού, Παλαμά, Καρυωτάκη, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσου, Εγγονόπουλου, Σαχτούρη και τα κατατάσσει σε μια σειρά ανάλογα με το βαθμό «του άλογου» στοιχείου.

·         αναζητά κοινά στοιχεία μεταξύ των ποιημάτων.

4η ομάδα:

·         αναζητά τις ποιητικές και τις καθημερινές λέξεις στα ποιήματα των Καβάφη, Σεφέρη και Ρίτσου,.

·         σχολιάζει τη γλώσσα των ποιημάτων

5^η ομάδα:

·         επισημαίνει τους ποιητές που ήρθαν σε ρήξη με την ποιητική παράδοση και καταγράφει τους νεωτερισμούς, που έφερε ο καθένας στην ποίηση.

Γ΄φάση 

Σ’ αυτή τη φάση οι μαθητές δουλεύουν ομαδικά και ατομικά και παράγουν το δικό τους λόγο γύρω από το θέμα της διδακτικής ενότητας με τις εξής δραστηριότητες:

διασκευή ενός παραδοσιακού και ενός μοντέρνου ποιήματος

συγγραφή ενός μοντέρνου ποιήματος κατά ομάδες

μελοποίηση ενός ποιήματος

ακρόαση και σχολιασμός μαγνητοφωνημένων αναγνώσεων

πειραματισμός με διαφορετικούς τρόπους ανάγνωσης των κειμένων

δημιουργία αφίσας για μια ποιητική βραδιά

Αξιολόγηση των μαθητών

Οι μαθητές αξιολογούνται:

·         για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο,

·         για τη γενικότερη συμμετοχή τους στο μάθημα

·         και για τη συμβολή τους στη δουλειά της ομάδας τους.

Αξιολογούμε:

·         την ικανότητα του μαθητή να διακρίνει τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζει σε ποιήματα.

·         την ικανότητα του μαθητή να εντάσσει ένα ποιητικό έργο σε μια θέση στη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση.

·         την εξοικείωσή του με την πολυσημία του ποιητικού λόγου.