Καλλιρόη Παρέν – Σιγανού

1Μαϊου 1859 - 15 Ιανουαρίου 1940

Η Καλλιρόη Σιγανού γεννήθηκε στα Πλατάνια Αμαρίου του Ρεθύμνου της Κρήτης την Πρωτομαγιά του 1859. Μετά το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, κι ενώ η Καλλιρόη ήταν οκτώ χρόνων, όλη η οικογένεια του Σπυρίδωνα Σιγανού άφησε την Κρήτη κι εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Οι γονείς της φρόντισαν να της παρέχουν πλούσια μόρφωση. Αρχικά φοίτησε στην Σχολή Σουρμελή στον Πειραιά, μετά στη Γαλλική Σχολή Καλογραιών, και τελικά στο Αρσάκειο, απ΄ όπου έλαβε το δίπλωμα της δασκάλας με “άριστα”, το 1878, πριν κλείσει το 20 χρόνια της. Αμέσως διορίστηκε στην Οδησσό της Ρωσίας και διηύθυνε το Ροδοκανάκειο Παρθεναγωγείο της Ελληνικής Κοινότητας Οδησσού. 5 χρόνια μετά ήρθε στην Ανδριανούπολη, όπου εργάστηκε ως Διευθύντρια στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο.

9 περίπου χρόνια μετά, άφησε την έδρα της διδασκαλίας και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου παντρεύτηκε τον φιλέλληνα δημοσιογράφο Ιωάννη Παρέν, γιο Γάλλου και Αγγλίδας, και ιδρυτή του “Αθηναϊκού Πρακτορείου”.


Στις 9 Μαρτίου 1887 η Καλλιρόη Παρέν εξέδωσε την πρώτη γυναικεία εφημερίδα στην Ελλάδα, την “Εφημερίδα των Κυριών”, την οποία όχι μόνο διηύθυνε, αλλά στην αρχή συνέτασσε εξ ολοκλήρου μόνη της, υπογράφοντας με το ψευδώνυμο “Εύα Πρενάρ”. (Αργότερα έγιναν συνεργάτιδες της Παρρέν η Σαπφώ Λεοντιάδου, συνεργάτρια ήδη του περιοδικού ΄΄Ευρυδίκη” και η Αικατερίνη Σαμαρατίδου, εγγονή της εκδότριας της Κυψέλης).

Σκοπός της εφημερίδας ήταν “να αφυπνίση τη γυναίκα, να εξεγείρει το εν τη ψυχή αυτής υπολανθάνον αίσθημα της δυνάμεως, να αποδώση εις αυτήν το θάρρος και την αυτοπεποίθησιν, ην αιώνες δουλείας και βαρβαρότητας κατέπνιξαν”.

Η “Εφημερίδα των Κυριών” έκανε πάταγο στην Αθήνα της εποχής. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε σε 3.000 αντίτυπα που έγιναν ανάρπαστα, και ανατυπώθηκε σε 7.000 που πουλήθηκαν την ίδια μέρα, σε μια Αθήνα με 65.000 κατοίκους, από τους οποίους πολλοί ήταν αναλφάβητοι.

Τα σχόλια ήταν αρχικά αρνητικά:

 Ο διευθυντής της εφημερίδας ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ απείλησε: “Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάννα και αδελφήν άγαμον”.

Ο διευθυντής της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ήταν πιο απαξιωτικός: “Αι γυναίκες είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν”.

Όμως, δεν είχαν όλοι οι άντρες του λογοτεχνικού κόσμου της εποχής την ίδια γνώμη. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Γρηγόριος Ξενόπουλος δήλωσε δημόσια: “Η συντροφιά σου είναι πολύτιμη. Το ήθος σου , η τόλμη και η γραφή σου θαύμα. Εύγε σου Δέσποινα της φιλαλληλίας και της προόδου.

 Στηρίζω τους αγώνες σου, των γυναικών τους αγώνες με όλη μου τη δύναμη”. Παράλληλα ο Κωστής Παλαμάς ενθουσιάστηκε διαβάζοντας την εφημερίδα της Παρρέν, και της αφιέρωσε το ποίημα:

“Χαίρε γυναίκα της Αθήνας, Μαρία, Ελένη, Εύα.
Να η ώρα σου. Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε και ανέβα
και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα
προς τη μελλούμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα
και ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα
και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα”.

Στο τρίτο φύλλο η “Εύα Πρενάρ” αποκαλύφθηκε, και η Καλλιρόη Παρέν συνέχισε την έκδοση της εφημερίδας της, αρχικά μια φορά την εβδομάδα και αργότερα ανά δεκαπενθήμερο, για 31 χρόνια, έως το 1918 οπότε εξορίστηκε στην Ύδρα για τα πολιτικά της φρονήματα. Στο διάστημα αυτό το έντυπο είχε 5000 σταθερές αναγνώστριες, οι οποίες έστελναν επιστολές, και παρότι είχε μόνο γυναίκες συντάκτριες, δημοσίευε και κάποια κείμενα ανδρών.

Εκτός από τα άρθρα της εφημερίδας, η Καλλιρόη Παρέν έγραψε και δοκίμια, μυθιστορήματα και θεατρικά έργα:
§ Η ιστορία της γυναικός (3 τόμοι)
§ Η ζωή ενός έτους
§ Επιστολαί Αθηναίας προς Παρισινήν
§ Η χειραφετημένη (μυθιστόρημα) -Παίχθηκε στο θέατρο Κυβέλης
§ Τα βιβλία της αυγής (3 μυθιστορήματα)
§ Το νέο συμβόλαιο
§ Η νέα γυναίκα (τρίπρακτο δράμα, παίχθηκε στο θέατρο Μαρίκας Κοτοπούλη)
§ Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τη Ρωσία, την Αμερική, τη Σουηδία

Η Καλλιρόη Παρέν διεκδίκησε την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού των γυναικών, και πρόβαλε το δικαίωμα τους να μορφώνονται, και μάλιστα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, και να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους σε βιοποριστικό επάγγελμα. Αγωνίστηκε για πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, στην εποχή εκείνη όμως δεν ήταν καθόλου, όπως π.χ. το δικαίωμα των γυναικών να ασχολούνται με τη λογοτεχνία, το οποίο αμφισβητούσε έντονα ο συγγραφέας Εμανουήλ Ροίδης.* Παράλληλα, προετοίμασε το έδαφος για το δικαίωμα της ψήφου, καθώς η απαίτηση για ψήφο στις γυναίκες πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα από τις στήλες της “Εφημερίδας των Κυριών”. Σ’ αυτά τα πλαίσια συγκέντρωσε υπογραφές γυναικών και υπέβαλε αίτηση στον Χαρίλαο Τρικούπη για την αναγνώριση της γυναικείας υπόστασης από το νόμο, και για την παροχή ψήφου στη γυναίκα.

Και αν η Παρέν δεν πρόλαβε να δει τις γυναίκες να ψηφίζουν όπως οι άντρες, αφού το 1930 – με κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου- αναγνωρίστηκε το δικαίωμα ψήφου ΜΟΝΟ στις γυναίκες που ήξεραν γράμματα ΚΑΙ ήταν πάνω από 30 χρόνων, και ΜΟΝΟ για τις δημοτικές εκλογές και ΜΟΝΟ για να εκλέγουν, όχι να εκλέγονται, πρόλαβε να δει πολλά άλλα σχέδιά της να πετυχαίνουν και να πραγματοποιούνται:

Μετά από συνεχή διαβήματα στην κυβέρνηση Δεληγιάννη, κατάφερε το 1897 να γίνονται δεκτές γυναίκες στο Πανεπιστήμιο και στο Πολυτεχνείο. Από τη στιγμή που άνοιξαν για τις γυναίκες οι πόρτες των Ανωτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, άνοιξαν και οι πόρτες των δημοσίων υπηρεσιών.
Κατόπιν δικών της ενεργειών διορίστηκε η πρώτη γυναίκα γιατρός στις γυναικείες φυλακές (η Ανθή Βασιλειάδη).
Το 1900, ξανά κατόπιν έκκλησης δικής της στη κυβέρνηση, πέτυχε την προστασία της παιδικής ηλικίας, τη μείωση των εργάσιμων ωρών στα εργαστήρια ραπτικής και την κατάργηση της νυχτερινής εργασίας.

Η Καλλιρόη Παρέν πρωτοστάτησε και στη δημιουργία ευαγών κι εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και οργανώσεων.
Το 1890 ίδρυσε το πρώτο Κυριακό Σχολείο («Σχολή της Κυριακής των άπορων γυναικών και κορασίων του Λαού») όπου δίδασκαν μορφωμένες γυναίκες σε αγράμματες εργάτριες και υπηρέτριες. “Το σχολείο αυτό συνέβάλε αποφασιστικά στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των φτωχών γυναικών, που τότε ήταν πολύ υψηλός. Η διδασκαλία τις Κυριακές περιελάμβανε την εκμάθηση γραφής, ανάγνωσης, αριθμητικής, ιστορίας, χριστιανικής ηθικής, οικιακής οικονομίας, αρχών υγιεινής” και φιλοδοξούσε να μεταβάλει τις μαθήτριες σε “αποστόλους εκπολιτισμού”.

Το 1893, μετά το ταξίδι της στο Σικάγο όπου αντιπροσώπευσε την Ελλάδα και τις Ελληνίδες στο εκεί Διεθνές συνέδριο, η Παρέν ίδρυσε την «Ένωσι υπέρ της χειραφετήσεως της γυναικός».

Το 1895, ίδρυσε το “Άσυλο της Αγίας Αικατερίνης” για ανύπαντρες μητέρες και για την “ηθική και φυσική” προστασία εργατριών, υπηρετριών και άλλων κοριτσιών. “Στο άσυλο έβρισκαν στέγη και τροφή [με αντίτιμο 0,75 δραχμές την ημέρα] οι κοπέλες που έφθαναν από τα χωριά τους, για να αναζητήσουν μια θέση εργασίας ως υπηρέτριες ή μέχρι την ανεύρεση νέας εργασίας σε περίπτωση απόλυσής τους. Κατά την περίοδο παραμονής στο άσυλο, οι υπεύθυνες φρόντιζαν την ηθικοποίηση της συμπεριφοράς των κοριτσιών. Επειδή όμως η επίτευξη αυτού του στόχου φαινόταν από την διάρκεια παραμονής των υπηρετριών στα σπίτια, η διευθύντρια του ασύλου επισκέπτονταν δύο φορές το μήνα τις οικοδέσποινες των σπιτιών, για να πληροφορηθεί για την αγωγή των κοριτσιών. Οι υπεύθυνες του ασύλου εγκαθίδρυσαν μια σειρά ανταμοιβών για εκείνες τις υπηρέτριες που παρέμεναν περισσότερο καιρό σε ένα σπίτι.”

Το 1896 ίδρυσε το Άσυλο Ανιάτων με τη βοήθεια 20 άλλων κυριών, χωρίς καμμία κρατική επιδότηση, μόνο με προσφορές φιλάνθρωπων.

Το 1896 ίδρυσε και τη Μεγάλη Ένωση των Ελληνίδων. Αυτή είχε ένα τμήμα εκπαιδευτικό, ένα τμήμα οικοκυρικής και επαγγελματικής σχολής, ένα τμήμα χηρών και ορφανών πολέμου καθώς και ένα τμήμα οικοκυρικής και επαγγελματικής σχολής, το οποίο διηύθυνε η ίδια. Το 1900, όταν το σωματείο διαλύθηκε, το οικοκυρικό αυτό τμήμα ονομαζόταν «Οικοκυρική και επαγγελματική Ένωσις Ελληνίδων». Από αυτό προήλθαν και Σχολές Νοσηλείας, που αποδείχθηκαν πολύτιμες στους τότε πολέμους του 1897,1912,1922.

Το 1911 η Καλλιρόη Παρέν ίδρυσε το Λύκειο των Ελληνίδων, σκεπτόμενη πως ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουμε την ταυτότητα μας είναι να κρατήσουμε ζωντανή την παράδοση, τα ήθη και έθιμά μας. Όπως είχε σχολιάσει η ίδια σχετικά με τη στάση των Ελλήνων της εποχής προς τον δικό τους πολιτιμό: “Εξευρωπαΐσθημεν λοιπόν ώστε ν’ απαρνώμεθα παν πάτριον και μόνον ως μασκαράδικο να θεωρώμεν κατάλληλον το εθνικόν ένδυμα; [...] Συνεπεία δε του τυφλόνοντος ημάς ευρωπαϊσμού, παρορώμεν καθ’ ολοκληρίαν παν το ωραίον και θέλγον εν τη εθνική ταύτη ενδυμασία” ( Εφημερίς των Κυριών, 02.04.1887, σ. 1).

Το 1912, μετείχε στον «Πατριωτικό σύνδεσμο» που ίδρυσε η τότε πριγκίπισσα Σοφία, (μετέπειτα «Πατριωτικό ίδρυμα») και ανέλαβε τη γραμματεία του. Πρόκειται για το γνωστό μας ΠΙΚΠΑ.
Έχουν καταγραφεί διάφορα περιστατικά έντονης και άμεσης ακτιβιστικής δράσης της Καλλιρρόης Παρρέν: Κάποτε εισέβαλλε στο γραφείο ενός εργοστασιάρχη και τον έπιασε από το λαιμό, αποκαλώντας τον “δολοφόνο γυναικών”, γιατί λόγω των κακών συνθηκών στο εργοστάσιό του, που για οικονομία δεν επισκεύαζε, οι εργάτριες πέθαιναν από φυματίωση.

Η ζωή της ήταν γεμάτη πρωτιές, καθώς ήταν η πρώτη Ελληνίδα που

• έγινε δημοσιογράφος καθώς και εκδότης εντύπου
• συμμετείχε σε διεθνή συνέδρια: στο Παρίσι το 1889, το 1891, στο Α’ Β’ και Γ’ « Διεθνές συνέδριο των γυναικείων έργων και ιδρυμάτων», αλλά και στο Σικάγο το 1893 στο Διεθνές Συνέδριο.
• τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό των Ιπποτών του Σωτήρος, το Αργυρούν Μετάλλιον της Ακαδημίας των Αθηνών και το Μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών.

Η Καλλιρόη Παρέν πέθανε στις 15 Ιανουαρίου του 1940 μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη στο 1ο Νεκροταφείο Αθηνών

women.agazilos.org