Τα μυστικα των καρυατιδων του Ερεχθειου και της Αμφιπολης
Είναι
περήφανες κόρες, ξακουστά όμορφες χορεύτριες ή μήπως προέρχονται από
τιμωρημένες και ατιμωμένες δούλες που σηκώνουν αγόγγυστα το βάρος της
αμαρτίας των προγόνων τους; Ποιες είναι στ' αλήθεια οι Καρυάτιδες, αυτές
οι απτές άπιαστες Κόρες, ποιος τις εμπνεύστηκε, και τι λέει ο ορισμός
τους; Γιατί ο διεθνής Τύπος, το Ιντερνετ και τα social media
υποκλίνονται στις ανακαλύψεις της Αμφίπολης και γιατί η ανθρωπότητα
ρίγησε με τις φωτογραφίες των δύο Καρυάτιδων;
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά: τι ορίζει τις Καρυάτιδες; Καρυάτιδες στην αρχιτεκτονική είναι οι είτε ολόγλυφες ή ανάγλυφες Κόρες που στηρίζουν και στολίζουν αρχαία οικοδομήματα σε κτίσματα κυρίως ιωνικού ρυθμού -όπως αυτό της Αμφίπολης. Τα αρσενικά αντίστοιχά τους, οι Ατλαντες με τα γεροδεμένα κορμιά, προτιμήθηκαν στον δωρικό ρυθμό.
Διασημότερες εκπρόσωποί τους είναι οι μοναδικής τέχνης έξι Κόρες του Ερεχθείου. Γι' αυτές οι αρχαίοι δεν άφησαν πολλά στοιχεία, όμως η επιρροή τους υπήρξε βαθιά στην επιστήμη και στην τέχνη. Κάθε μια, με τον τρόπο της, έχει προσπαθήσει να διερευνήσει τα μυστικά τους.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά: τι ορίζει τις Καρυάτιδες; Καρυάτιδες στην αρχιτεκτονική είναι οι είτε ολόγλυφες ή ανάγλυφες Κόρες που στηρίζουν και στολίζουν αρχαία οικοδομήματα σε κτίσματα κυρίως ιωνικού ρυθμού -όπως αυτό της Αμφίπολης. Τα αρσενικά αντίστοιχά τους, οι Ατλαντες με τα γεροδεμένα κορμιά, προτιμήθηκαν στον δωρικό ρυθμό.
Διασημότερες εκπρόσωποί τους είναι οι μοναδικής τέχνης έξι Κόρες του Ερεχθείου. Γι' αυτές οι αρχαίοι δεν άφησαν πολλά στοιχεία, όμως η επιρροή τους υπήρξε βαθιά στην επιστήμη και στην τέχνη. Κάθε μια, με τον τρόπο της, έχει προσπαθήσει να διερευνήσει τα μυστικά τους.
Θεωρίες και μύθοι για τις ωραίες Κόρες
Κατά
την εκδοχή του Βετρούβιου, είναι απόγονοι της Καρίας (Καρυές), πόλης
της Λακωνίας στην πλαγιά του Πάρνωνα. Στους Περσικούς πολέμους, οι
κάτοικοι της περιοχής μήδισαν, συμμαχώντας με τους Πέρσες. Οταν οι
Σπαρτιάτες κατέλαβαν την πόλη, σκότωσαν όλους τους άντρες και πήραν μαζί
τους τις γυναίκες ως δούλες. Αυτές έγιναν το πρότυπο για τα αγάλματα
γυναικών που στήριζαν κτίσματα της εποχής, μεταφέροντας το βάρος της
τιμωρίας τους στις επόμενες γενιές.
Η εκδοχή του Βετρούβιου που υιοθετήθηκε ευρέως τη Ρωμαϊκή Εποχή, αμφισβητήθηκε αργότερα κυρίως γιατί οι Καρυάτιδες κατά την περιγραφή του θα έπρεπε να σηκώνουν επώδυνα το βάρος μιας τιμωρίας που έγινε αιώνια όταν αποτυπώθηκε στο μάρμαρο. Μεταγενέστεροι μελετητές υποστήριξαν πως οι Κόρες του Ερεχθείου -όπως κι αυτές της Αμφίπολης πια- με το γλυκό και περήφανο πρόσωπο, δεν ανταποκρίνονται σε αυτή την περιγραφή, ενώ διαπιστώθηκε πως υπάρχει και μια χρονική ασυμβατότητα -με βάση τα γραπτά του Ξενοφώντα για το πότε έγινε η καταστροφή των Καρυών.
Κατά μία άλλη εκδοχή, οι όμορφες, περίτεχνα χτενισμένες κόρες του Ερεχθείου είναι λακώνισσες παρθένες χορεύτριες που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι προς τιμήν της Καρυάτιδας Αρτέμιδος, οι οποίες ήταν ξακουστές για την ομορφιά τους. Κατ' αυτή την άποψη, ο Ικτίνος τις εμπνεύστηκε, παρακολουθώντας ένα λατρευτικό χορό Παρθένων που γινόταν στα Καρυάτια, μια ιδιαίτερη γιορτή των Καρυών, αφιερωμένη στη Θεά. Κι εδώ, βεβαίως, υπάρχουν ενστάσεις, οι οποίες προέρχονται από το επιχείρημα: γιατί χρησιμοποιήθηκαν χορεύτριες της Αρτέμιδος σε Ναό της Θεάς Αθηνάς;
Σήμερα, η εκδοχή που υιοθετείται ευρέως λέει ότι πρόκειται για έξι όμορφες και περήφανες Αθηναίες Κόρες, οι οποίες στηρίζουν αντί κιόνων το Ερεχθείο, ως εκ τούτου πήραν το όνομα Καρυάτιδες. Παράλληλα όμως ήταν και οι χοηφόροι που απέδιδαν τιμές στον τάφο του αρχαίου βασιλιά της πόλης, Κέκροπα.
Αγνωστοι είναι και οι δημιουργοί τους, καθώς μπορεί να έχουν φιλοτεχνηθεί η κάθε μια από από διαορετικό γλύπτη. Ως καλλιτέχνης γλύπτης εμφανίζεται είτε ο Αλκαμένης ή ο Καλλίμαχος ή κάποιοι άλλοι από τους μαθητές του Φειδία. Η ακριβής αλήθεια γι' αυτές χάνεται στο χρόνο, η ομορφιά και η γοητεία τους παραμένει απαράλλαχτη ανά τις χιλιετίες...
Η εκδοχή του Βετρούβιου που υιοθετήθηκε ευρέως τη Ρωμαϊκή Εποχή, αμφισβητήθηκε αργότερα κυρίως γιατί οι Καρυάτιδες κατά την περιγραφή του θα έπρεπε να σηκώνουν επώδυνα το βάρος μιας τιμωρίας που έγινε αιώνια όταν αποτυπώθηκε στο μάρμαρο. Μεταγενέστεροι μελετητές υποστήριξαν πως οι Κόρες του Ερεχθείου -όπως κι αυτές της Αμφίπολης πια- με το γλυκό και περήφανο πρόσωπο, δεν ανταποκρίνονται σε αυτή την περιγραφή, ενώ διαπιστώθηκε πως υπάρχει και μια χρονική ασυμβατότητα -με βάση τα γραπτά του Ξενοφώντα για το πότε έγινε η καταστροφή των Καρυών.
Κατά μία άλλη εκδοχή, οι όμορφες, περίτεχνα χτενισμένες κόρες του Ερεχθείου είναι λακώνισσες παρθένες χορεύτριες που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι προς τιμήν της Καρυάτιδας Αρτέμιδος, οι οποίες ήταν ξακουστές για την ομορφιά τους. Κατ' αυτή την άποψη, ο Ικτίνος τις εμπνεύστηκε, παρακολουθώντας ένα λατρευτικό χορό Παρθένων που γινόταν στα Καρυάτια, μια ιδιαίτερη γιορτή των Καρυών, αφιερωμένη στη Θεά. Κι εδώ, βεβαίως, υπάρχουν ενστάσεις, οι οποίες προέρχονται από το επιχείρημα: γιατί χρησιμοποιήθηκαν χορεύτριες της Αρτέμιδος σε Ναό της Θεάς Αθηνάς;
Σήμερα, η εκδοχή που υιοθετείται ευρέως λέει ότι πρόκειται για έξι όμορφες και περήφανες Αθηναίες Κόρες, οι οποίες στηρίζουν αντί κιόνων το Ερεχθείο, ως εκ τούτου πήραν το όνομα Καρυάτιδες. Παράλληλα όμως ήταν και οι χοηφόροι που απέδιδαν τιμές στον τάφο του αρχαίου βασιλιά της πόλης, Κέκροπα.
Αγνωστοι είναι και οι δημιουργοί τους, καθώς μπορεί να έχουν φιλοτεχνηθεί η κάθε μια από από διαορετικό γλύπτη. Ως καλλιτέχνης γλύπτης εμφανίζεται είτε ο Αλκαμένης ή ο Καλλίμαχος ή κάποιοι άλλοι από τους μαθητές του Φειδία. Η ακριβής αλήθεια γι' αυτές χάνεται στο χρόνο, η ομορφιά και η γοητεία τους παραμένει απαράλλαχτη ανά τις χιλιετίες...
Οι Κόρες των Αθηνών
Οι
έξι αδερφές «γεννήθηκαν» όταν φτιάχτηκε στην Ακρόπολη το σπίτι τους, το
Ερέχθειον. Οι Κόρες στηρίζουν περήφανα την οροφή, ατενίζοντας τον
Παρθενώνα και πίσω του την Αθήνα, στιβαρές κι αιθέριες μαζί. Μοιάζουν
μεταξύ τους, μα κάθε μία είναι μοναδική. Τα χυμώδη κορμιά τους δείχνουν
να αναπνέουν κάτω από τις πτυχές του πέπλου, οι ώμοι είναι γυμνοί, τα
μαλλιά μακριά και δεμένα σε διαφορετικό για την κάθε μία περίτεχνο
χτένισμα.
Τα πόδια τους είναι λυγισμένα, φορούν ένα απλό δωρικό
πέπλο που σχηματίζει πτυχές ανάμεσα στα στήθη και κυλά αβίαστα προς τα
πόδια. Επιφανειακά ήταν ζωγραφισμένες, δεν αποκλείεται η κάθε μια σε
διαφορετικό χρώμα -τα χρώματα χάθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.
Τα πόδια τους είναι λυγισμένα, φορούν ένα απλό δωρικό
πέπλο που σχηματίζει πτυχές ανάμεσα στα στήθη και κυλά αβίαστα προς τα
πόδια. Επιφανειακά ήταν ζωγραφισμένες, δεν αποκλείεται η κάθε μια σε
διαφορετικό χρώμα -τα χρώματα χάθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.Οι άλλες Καρυάτιδες
Ενα
από τα πρώτα συμπεράσματα των αρχαιολόγων ήταν ότι οι Καρυάτιδες της
Αμφίπολης είναι μεταγενέστερες αυτών του Ερεχθείου (421-415 π.Χ.).
Πρόδρομες μορφές των Καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι Κόρες, που
βρίσκονται στο Θησαυροφυλάκιο των Σιφναίων στους Δελφούς, δύο
εντυπωσιακές Κόρες, αρχαϊκής εποχής (525 π.Χ.), οι οποίες στήριζαν και
στόλιζαν το κτίριο.
Πρόκειται για οκτώ ανάγλυφες μορφές που σχετίζονταν με τη λατρεία του Διονύσου, γι' αυτό και οι αρχαιολόγοι σήμερα τις διαχωρίζουν από τις Κόρες.
Οι Καρυάτιδες του Σβεστάρι
Αυτό
που καθιστά την περίπτωση της Αμφίπολης και του Τύμβου Καστά ιδιαίτερη
και που προκάλεσε από την αρχή το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων είναι ότι
Καρυάτιδες σε μακεδονικό τάφο στην Ελλάδα δεν είχαν ξαναδεί.
Παρόμοιες κατά μία εκδοχή μπορούν να θεωρηθούν μόνο εκείνες που είχαν βρεθεί στον θρακικό τάφο Svestari στη Βουλγαρία, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. Το μνημείο αποκαλύφθηκε το 1982, πιο ιδιαίτερο στοιχείο του ήταν δέκα Καρυάτιδες, μισές άνθρωποι, μισές φυτά που διατηρούσαν ίχνη του αρχικού τους χρωματισμού, αλλά ήταν ημιτελείς -δείγμα ίσως ξαφνικού θανάτου του τιμώμενου νεκρού. Το ασυνήθιστο είναι ότι στα πρόσωπά τους υπάρχει έκφραση πόνου και θλίψης.
Η επιρροή των Καρυάτιδων στην αρχιτεκτονική και την τέχνη συνεχίστηκε πολύ μετά τη δημιουργία αυτών του Σβεστάρι, όπως κι αυτών της Αμφίπολης ή του Ερεχθείου. Τις συναντάμε τόσο στην κλασισκιστική όσο και στη μοντέρνα αρχιτεκτονική, όπως επίσης και σε διάφορες μορφές τέχνης -από τη ζωγραφική μέχρι τον κινηματογράφο.
Χαρούμενες ή θλιμμένες, βασανισμένες ή περήφανες, εύρωστες κι αιθέριες μαζί, σαγηνευτικές στο πέρασμα των χιλιετίων, οι Καρυάτιδες διατηρούν τα μυστικά τους, συνεχίζουν να φυλούν πιστά τη μνήμη τιμώμενων νεκρών κι εξακολουθούν να μαγεύουν με τη μυστηριώδη γοητεία του απτού που παραμένει άπιαστο...
Παρόμοιες κατά μία εκδοχή μπορούν να θεωρηθούν μόνο εκείνες που είχαν βρεθεί στον θρακικό τάφο Svestari στη Βουλγαρία, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. Το μνημείο αποκαλύφθηκε το 1982, πιο ιδιαίτερο στοιχείο του ήταν δέκα Καρυάτιδες, μισές άνθρωποι, μισές φυτά που διατηρούσαν ίχνη του αρχικού τους χρωματισμού, αλλά ήταν ημιτελείς -δείγμα ίσως ξαφνικού θανάτου του τιμώμενου νεκρού. Το ασυνήθιστο είναι ότι στα πρόσωπά τους υπάρχει έκφραση πόνου και θλίψης.
Η επιρροή των Καρυάτιδων στην αρχιτεκτονική και την τέχνη συνεχίστηκε πολύ μετά τη δημιουργία αυτών του Σβεστάρι, όπως κι αυτών της Αμφίπολης ή του Ερεχθείου. Τις συναντάμε τόσο στην κλασισκιστική όσο και στη μοντέρνα αρχιτεκτονική, όπως επίσης και σε διάφορες μορφές τέχνης -από τη ζωγραφική μέχρι τον κινηματογράφο.
Χαρούμενες ή θλιμμένες, βασανισμένες ή περήφανες, εύρωστες κι αιθέριες μαζί, σαγηνευτικές στο πέρασμα των χιλιετίων, οι Καρυάτιδες διατηρούν τα μυστικά τους, συνεχίζουν να φυλούν πιστά τη μνήμη τιμώμενων νεκρών κι εξακολουθούν να μαγεύουν με τη μυστηριώδη γοητεία του απτού που παραμένει άπιαστο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου