«Strange Fruit»,
Ένα καταπληκτικό video-animation με τον τίτλο «Strange Fruit»,
έρχεται να δώσει απάντηση στον αν ο ρατσισμός είναι επιδημία και πώς
μπορούμε να σταματήσουμε την εξάπλωσή του και να πολεμήσουμε το κακό στη
ρίζα του.
Το τρυφερό και συγκινητικό animation παρουσιάζει την ειρηνική
καθημερινότητα ενός πατέρα και του γιου του που διακόπτεται από ένα
άγνωστο αγόρι, διαφορετικού χρώματος από τους ίδιους.
Το βίντεο που σκηνοθέτησαν οι Shimi Asresay και Hili Noy έχει
κερδίσει αμέτρητα βραβεία, μεταξύ των οποίων τη μαθητική διάκριση, στο
9ο Αnimfest της Αθήνας.
Πρόκειται για μία αλληγορία που πραγματεύεται τα φαινόμενα του
ρατσισμού ως επίκτητη πολιτιστική επιδημία και το ζήτημα της προσωπικής
συνείδησης του καθενός από εμάς, σε σχέση με την εκπαίδευση που
λαμβάνουμε από την οικογένεια και το περιβάλλον μας.
Μπορούμε πραγματικά να επιμείνουμε στο προσωπικό μας σύστημα
πεποιθήσεων, όταν αυτό που πρέπει να πιστέψουμε, υπαγορεύεται σε εμάς;
Η ταινία παρουσιάζει το πόσο εύκολα μπορούμε να αποκτήσουμε το φόβο
και το μίσος για τους «ξένους», καθώς και το πόσο εύκολα μπορεί τελικά
να γίνουμε οι ίδιοι «ξένοι».
Ο Schwarzfahrer (λαθρεπιβάτης)του σκηνοθέτη Pepe Danquart
είναι μια
ταινία μικρού μήκους και έχει κερδίσει το όσκαρ ταινίας μικρού μήκους το
1994.Θέμα της, η καταδίκη του καθημερινού ρατσισμού μέσα από μια
ιστορία σε ένα τραμ: Ένας νεαρός νέγρος μπαίνει σε τραμ, μια ηλικιωμένη
του φαίρεται άσχημα και μονολογώντας τον προσβάλλει συνεχώς και αυτόν,
αλλά και τους άλλους μετανάστες. Στο τέλος ο νεαρός νέγρος, παίρνει την
εκδίκησή του. Οι υπόλοιποι επιβάτες παρακολουθούν σιωπηλοί τα γεγονότα.
Αγγελική
Κορκοβέλου
Κατάλογος
ταινιών για προβληματισμό στην τάξη
Ο
ρατσισμός δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας, αλλά φαινόμενο κάθε εποχής. Είναι
ο φόβος του ξένου και του άγνωστου, «του από αλλού φερμένου», όπως θα έλεγε ο
Ελύτης. Ο ξένος, που έρχεται από άλλο τόπο, φέρνει τη δική του κουλτούρα,
αλλιώτικη από τη δική μας, γίνεται φορέας μιας επιμειξίας και προκαλεί το φόβο
της νόθευσης και παραποίησης συμπεριφορών και ήθους μιας συγκεκριμένης ομάδας
ανθρώπων.
Στην
πορεία κάθε λαού θα ανακαλύψουμε πολλά ψήγματα εκείνου που αργότερα θα
ονομαστεί «ρατσισμός». Σε περιόδους κρίσης έκανε οδυνηρά τη δυναμική του
εμφάνιση, όπως στην Αμερική και στην Ευρώπη. Το θέμα των νέγρων, από τη μια, και
των Εβραίων, από την άλλη, είναι τα πιο εμφανή παραδείγματα άκρατου ρατσισμού.
Στην Ελλάδα, μετά τους πρόσφυγες το 1922, η σύγχρονη μετανάστευση, νόμιμη ή
παράνομη, επαναφέρει το πρόβλημα στην επικαιρότητα.
Κι επειδή η τέχνη είναι καθρέφτης της κοινωνίας
και κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας κεντρίζει τον καλλιτέχνη, επόμενο
είναι τα ζητήματα του ρατσισμού να εισβάλουν και στις κινηματογραφικές
αίθουσες. Κάποιες κινηματογραφικές ταινίες προβάλλουν, άμεσα ή έμμεσα,
ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Υπάρχουν όμως και
πολλοί σκηνοθέτες που έδειξαν ευαισθησία στο πρόβλημα και οι εκφάνσεις αυτής της ευαισθησίας επίσης
πολλές και ποικίλες.
Η δική μας διαδρομή στον κόσμο του
κινηματογράφου δεν φιλοδοξεί να επιχειρήσει μια τυπολογία αυτών των ταινιών.
Σκοπός της είναι να επιλέξει κάποιες από αυτές που αντιμετώπισαν με ευαισθησία
και διεισδυτικότητα τα σχετικά ζητήματα, να επισημάνει την ιδιαίτερη οπτική
γωνία από την οποία βλέπει κάθε δημιουργός το θέμα του και να δείξει τη μεγάλη
ποικιλία των προσεγγίσεων των θεμάτων. Οι ταινίες που περιλαμβάνονται στον
κατάλογο που ακολουθεί θα μπορούσαν να αποτελέσουν εποπτικό υλικό,
κοινωνιολογικού ή ανθρωπολογικού περιεχομένου, για την ευαισθητοποίηση των
μαθητών του ελληνικού σχολείου στα θέματα του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και των
διακρίσεων, εφόσον τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται και στη χώρα μας. Και τέλος
μερικές χρήσιμες και πρακτικές πληροφορίες.
-
Η έρευνά μας αφορά τη συγκέντρωση ταινιών
μυθοπλασίας, αλλά και ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, από τον ελληνικό και τον ξένο
κινηματογράφο, που έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
-
Οι ταινίες που έχουν επιλεγεί επιχειρούν να
φωτίσουν την ανθρώπινη πλευρά του προβλήματος, όπως το αίσθημα της απομόνωσης
και του αποκλεισμού και, γενικά, των σχέσεων μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών.
-
Οι ταινίες δεν είναι όλες κατάλληλες για
μαθητές μικρής ηλικίας, γι’ αυτό απαιτείται η κρίση του διδάσκοντος για την
καταλληλότητα του περιεχομένου τους (πριν την προβολή, είναι απαραίτητο να έχει
δει ο ίδιος την ταινία).
-
Οι περισσότερες από τις προτεινόμενες ταινίες
βρίσκονται εύκολα στα καταστήματα ενοικίασης βιντεοκασετών ή στους φορείς που
αναφέρονται στο τέλος παρόντος αφιερώματος.
Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
1.
Κοράκια (Το
παράπονο του νεκροταφείου): Τάκης Σπετσιώτης, 1991.
Το ομότιτλο λογοτέχνημα
του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Εμμανουήλ Ροΐδη ενέπνευσε τον σκηνοθέτη, ώστε να
δημιουργήσει μια ταινία για την εσωτερική μετανάστευση. Στη Σύρο, στα τέλη του
19ου αιώνα, ένας φτωχός ψαράς πουλάει την περιουσία του και
μεταναστεύει στην Αθήνα με τη γυναίκα του και τα επτά παιδιά τους, στηριζόμενος
στις ψεύτικες υποσχέσεις ενός πολιτικού παράγοντα για καλύτερη ζωή. Τα
προβλήματά τους όμως γίνονται περισσότερα και το μόνο που «επιτυγχάνεται» είναι μια θέση νεκροθάφτη στο
κοιμητήριο της περιοχής. Η πικρή ειρωνεία του Εμμ. Ροΐδη μεταφέρεται και στην
ταινία, η οποία είναι μεν ταινία εποχής αλλά με αναμφισβήτητη διαχρονικότητα.
2.
Βερύκοκκα στο
καλάθι: Τάκης Τουλιάτος, 1992.
Η ταινία εκφράζει την
αγωνία της διατήρησης της ταυτότητας των
Ελλήνων μεταναστών στην Ευρώπη. Στην Πολωνία το 1991 ένας πατέρας και ο
θετός γιος του, Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, κατοικούν σε μια γειτονιά
ανθρακωρύχων εδώ και σαράντα χρόνια. Τα μόνιμα ερωτήματα τι είναι η πατρίδα και ποια είναι τελικά η πατρίδα διατρέχουν
την ταινία και οδηγούν σε ένα βαθύτατο προβληματισμό.
3.
Απ’ το χιόνι: Σωτήρης Γκορίτσας, 1993.
Η υπόθεση της ταινίας
είναι η κάθοδος δύο φίλων
βορειοηπειρωτών από τα χιόνια της
Αλβανίας έως τη ζέστη στην καρδιά της
Αθήνας. Στην Αθήνα βρίσκονται αντιμέτωποι με το ρατσισμό των Αθηναίων, την
πείνα, την εξαθλίωση, το θάνατο και γενικά το γκρέμισμα των ονείρων τους. Η
μόνη λύση είναι η επιστροφή τους στην Αλβανία. Η αμεσότητα και η αληθοφάνεια
της ταινίας την κάνουν να μοιάζει με
ντοκιμαντέρ.