Το "χάσμα των γενεών῾

Κείμενο 1^ο

Η κρίση και το «χάσμα γενεών».

§1 To  Πάσχα είναι οικογενειακή γιορτή. Έρχονται κοντά όλα τα μέλη της οικογένειας, με τα «αστικά» μέλη να επιστρέφουν στην πατρική οικογένεια, συνήθως στην περιφέρεια. Οι δεσμοί των μελών δυναμώνουν και η επιστροφή στις ρίζες «ανασταίνει» την οικογένεια συναισθηματικά πριν την χριστιανική ανάσταση.

§2 Η τρίτη ηλικία (παπούδες και γιαγιάδες) φροντίζουν να μην λείψει τίποτα. Τα παιδιά τους βρίσκουν λίγο χρόνο να ξεκουραστούν και τα εγγόνια να χαρούν με τον παππού και τη γιαγιά. Πίσω από την οικογενειακή ισορροπία, διακρίνονται ακόμα μερικά χαρακτηριστικά που έχουν ουσιαστικό νόημα.  Τα τελευταία χρόνια με το Πάσχα, γεφυρώνεται ένα ηλικιακό χάσμα. Το γνωστό χάσμα γενεών που κάποτε μαθαίναμε στην έκθεση ιδεών, όπου οι νέοι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τους μεγάλους, συμπληρώνεται, μέσα από την έκφραση αναγκών και τη συναισθηματική μετατόπιση των νεότερων γενιών αυτή τη φορά.

§3 Όμως, μία διαφορετική μορφή του χάσματος γενεών διακρίνεται που δεν οφείλεται μόνο στις πολιτισμικές συνήθειες της εορταστικής περιόδου. Αναφέρομαι στη διαφορά δυναμικής που εμφανίζεται κάθε φορά που έρχονται κοντά οι δύο γενιές, οι παπούδες-γιαγάδες με τα παιδιά τους. Η λεγόμενη τρίτη ηλικία, κάπου μεταξύ 55+ με 75-, είναι αυτή που πρωταγωνιστεί στο πασχαλινό τριήμερο. Πέραν των πρακτικών θεμάτων που διεκπεραιώνουν, υποσυνείδητα και αυθόρμητα φροντίζουν να περνάνε τα ψυχολογικά τους μηνύματα στους νεότερους.

§4 Οι άνθρωποι αυτοί έχοντας ζήσει σε δύσκολες εποχές και έχοντας περάσει τις κακουχίες που εμείς γνωρίσαμε από τις ταινίες, δημιούργησαν ερωτηματικά για τον τρόπο και για την ποιότητα της επιβίωσης τους. Πόλεμοι, εξαθλίωση, δύσκολες συνθήκες. Μέσα από αυτές τις συνθήκες,  γαλουχήθηκαν, κατάφεραν να ζήσουν και να δημιουργήσουν, με άξονα την ενότητα και τις αξίες της οικογένειας. Φτάνουν στο σήμερα να συνεχίζουν να στερούνται πρακτικά και συναισθηματικά για να δίνουν εφόδια στα παιδιά και στα εγγόνια τους.

§5 Ίσως είναι λάθος έκφραση «να στερούνται» - θεωρώ ότι έχουν μέσα τους μία αστείρευτη πηγή συναισθηματικής ενέργειας. Είναι ηθικά προσανατολισμένοι άνθρωποι. Άνθρωποι που δεν κρατάνε για τον εαυτό τους τίποτα αλλά είναι δοτικοί στους κοντινούς τους ανθρώπους. Οι δεσμοί μας με την οικογένεια είναι πολύ ισχυροί, η συνοχή και η διατήρησή της, ήταν και είναι προτεραιότητα. Το στοιχείο της δοτικότητας τους χαρακτηρίζει και την κοινότητα, χωρίς μισαλλοδοξίες και καχυποψίες. Τα πολιτισμικά τους βιώματα, τους έδειξαν το δρόμο για αξίες όπως ο σεβασμός και η εκτίμηση και οφείλουν οι νέες γενιές να τους το ανταποδίδουν.

§6 Από την άλλη υπάρχει μία κακομαθημένη / καλομαθημένη γενιά. Γαλουχημένη σε καιρούς πλαστικούς, σε συνθήκες fast food, χωρίς συνέπεια και βάσεις. Μία γενιά στοχευμένη στην παραγωγή και στην υποστήριξη της εύκολης ζωής και με όποιο τρόπο μπορούσαν να επιτευχθούν αυτά. Με ένα μαγικό τρόπο, δεν υπήρχε δυσκολία και αν υπήρχε προβλημάτιζε μόνο στο ύφος του εξωτερικού καλλωπισμού της. Οι ανάγκες ήταν πολλές, οι απαιτήσεις ακόμα περισσότερες και η βοήθεια από τους γονείς ήταν υποχρέωση. Όλα λειτουργούσαν υπέρ της, με τους γονείς, απλούς παρατηρητές ενός ζωντανού blockbuster. Η συστεμική συνθήκη του σήμερα, έρχεται να επαναπροσδιορίσει τη νέα γενιά και να την φέρει δίπλα στην παλιότερη, αναγνωρίζοντας την ενότητα ως τη γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ τους.

§7 Στο εδώ και τώρα, η ολιγοήμερη επιστροφή στην παραδοσιακή οικογένεια, φαντάζει καλύτερη από ένα μήνα σε εξωτικό νησί. Οι παραδόσεις κρατούνται, όχι γιατί δηλώνουν μία ασφάλεια στην πράξη αλλά και γιατί διατηρούν τη διαχρονικότητα της οικογένειας. Η ελληνική παραδοσιακή οικογένεια, έχει αποτελέσει πρότυπο αξιακής κοινωνικοποίησης, η εξάρτηση των μελών της από αυτή, είναι ένα αρχέτυπο που μεταδίδεται συνειδητά και ασυνείδητα.

§8 Αυτές οι παραδόσεις, αποκτούν το νόημά τους όταν η ζαλισμένη γενιά του σήμερα, δεν μπορεί να προσανατολιστεί. Οι γονείς τους όμως, τους δίνουν την ευκαιρία να οριοθετηθούν και να τους διοχετεύσουν ψυχική δύναμη, ακόμα και με τη φράση «όλα θα πάνε καλά». Κανείς δεν μπορεί να το εγγυηθεί αλλά αν προέρχεται από μία τέτοια γενιά που κατάφερε και επιβίωσε στα πιο δύσκολα, η προτροπή αυτή λειτουργεί βελτιωτικά.

§9 Η απορία είναι για αυτή τη γενιά, αν θα καταφέρει να δείξει παρόμοια δύναμη ψυχής με την προηγούμενη ώστε να μπορέσει να την εμφυσήσει και στις επόμενες γενιές, παιδιά και εγγόνια. Τώρα παρουσιάζεται φοβισμένη και ανήμπορη. Δεν έχει περάσει ξανά τέτοιες καταστάσεις περνώντας από τα ψηλά, στα χαμηλά. Η προηγούμενη γενιά, μαθημένη μόνο στα αναγκαία, κατάφερε να καλλιεργήσει τις συνθήκες και να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες για το μέλλον των παιδιών τους.

§10 Το βλέμμα μου είναι στην παρούσα γενιά. Για το πως θα μπορέσει να διαχειριστεί πρώτα τον εαυτό της και μετά τα παιδιά και τα εγγόνια. Πως θα μπορέσουν να αυτοαναγορευθούν οι αρχηγοί της οικογένειας για να οδηγήσουν τις γενιές που έρχονται με ασφάλεια στις νέες, άγνωστες μέχρι τώρα, συνθήκες. Δεν έχω έτοιμη την απάντηση. Έχω όμως την αμυδρή αισιοδοξία ότι αυτή η εποχή, όσο δύσκολη και να είναι, θα βάλει σε επανεκκίνηση το μυαλό και την οπτική μας και θα μας κάνει να αναγνωρίσουμε τα δεδομένα και τα αυτονόητα. Όπως λέγανε και οι γηραιότεροί μας «να μην περιμένουμε να τα χάσουμε για να τα εκτιμήσουμε».                             

Χαράλαμπος Πίσχος, «Το Βήμα» 24-4-2012

Ερωτήσεις

1. Πού εντοπίζει ο αρθρογράφος του κειμένου την έννοια του «χάσματος των γενεών»;

2. Ποια χαρακτηριστικά προσδίδει στη λεγόμενη τρίτη ηλικία;

 3. Πώς παρουσιάζεται η νέα γενιά μέσα στο κείμενο; Συμφωνείτε με το χαρακτηρισμό; Ποιες είναι οι υποχρεώσεις αυτής της  γενιάς σήμερα;

4…. « Όπως λέγανε και οι γηραιότεροί μας «να μην περιμένουμε να τα χάσουμε για να τα εκτιμήσουμε». Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα αυτής της πρότασης σε σχέση με το κείμενο;

 Κείμενο 2^ο
  
Το χάσμα γενεών.

§1 Ένα από τα προβλήματα που δείχνει να αντιμετωπίζει η κοινωνία στις μέρες μας, αλλά και διαχρονικά, είναι το χάσμα που φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα στους μεγαλύτερους και τους μικρότερους στην ηλικία (προπονητές - γονείς αθλητών - αθλητές).

§2 Αλληλοκατηγορούνται για διάφορα πράγματα. Υπάρχει αδιέξοδο στις σχέσεις τους, κενό επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων. Ένα καθεστώς αμοιβαίας αντιπαλότητας και καχυποψίας, που συνήθως αναιρεί κάθε προσπάθεια προσέγγισης ή κατανόησης των μεν από τους δε.

§3 Με τον όρο "χάσμα γενεών" μπορούμε να ορίσουμε, την μεγάλη απόσταση που χαρακτηρίζει δύο γενιές σε κάθε εποχή, ως προς τις πεποιθήσεις, ιδέες, αντιλήψεις, τρόπους, σκέψεις και τη στάση ζωής γενικότερα. Από το βάθος του χρόνου έως σήμερα θα τις δούμε να επιδίδονται σε μια "πολεμική", η μία εναντίον της άλλης. Το πρόβλημα παρουσιάζεται λοιπόν, διαχρονικά!

§4 Κάθε γενιά έχει την αίσθηση, (στην ουσία όμως την ψευδαίσθηση) πως είναι διαφορετική από την άλλη. Η έκφραση αυτή, με απλά λόγια έρχεται για να τονίσει την διαφορετική κατανόηση, στην ουσία ίδιων πραγμάτων. Την ερμηνεία αφορά και όχι τα ίδια τα πράγματα στη βάση τους.

§5 Όταν το φαινόμενο εκδηλώνεται βλέπουμε από τη μια πλευρά, τους νέους (κάθε εποχής ή κοινωνικής προέλευσης) να κατηγορούν τους μεγαλύτερους, μεταξύ άλλων, για υποκρισία, τυπικότητα, "πλαστική" ευγένεια, υπερβολική ενασχόληση με το χρήμα και τα υλικά αγαθά.

§6 Τους καταλογίζουν ευθύνες για τον "παράλογο" και αφιλόξενο κατά τη γνώμη τους κόσμο στον οποίο θα αναγκαστούν να ζήσουν.

§7 Νιώθουν να δέχονται ασταμάτητα έντονη κριτική για τα πάντα, σε μια γλώσσα που τη λένε "ξύλινη", από τους υπερβολικά αυστηρούς μεγαλύτερους, όσον αφορά τον τρόπο που διαλέγουν να ντύνονται, να μιλάνε, να διασκεδάζουν, να συμπεριφέρονται γενικότερα. Σχεδόν κάθε παιδί, θεωρεί ότι είναι καταπιεσμένο από τους συντηρητικούς, αδιάλλακτους, γεμάτους αντιφάσεις γονείς του.

§8 Από την άλλη πλευρά, οι μεγαλύτεροι καταλογίζουν στους πιο μικρούς, αδιαφορία, ανευθυνότητα, έλλειψη σεβασμού. Κάθε νέος μοιάζει στα μάτια τους ανεύθυνος, επιπόλαιος, άκριτα υποταγμένος στη μόδα και κακός χρήστης της γλώσσας. Η απειρία και η επαναστατική τους διάθεση, συχνά εκλαμβάνονται ως ασυδοσία, "έκλυση" ηθών ή άκρατος μηδενισμός. Δεν απουσιάζουν βέβαια ούτε αυτοί που νιώθουν ανασφάλεια γιατί νομίζουν πως τα παιδιά τους δεν θα τους συμπαρασταθούν όταν στο μέλλον χρειαστούν τη βοήθειά τους, κατηγορώντας τους νέους για αναλγησία ή αχαριστία.

§9 Η βασικότερη αιτία, που εξηγεί ως ένα σημείο βέβαια, τις συγκρούσεις ανάμεσα στους εφήβους και τους γονείς τους είναι ο διαφορετικός ρόλος που η κοινωνία αναθέτει στους γονείς. Αυτοί, έχουν εξουσία, υποχρεώσεις αλλά και δικαιώματα απέναντι στα παιδιά τους. Κατ' επέκταση, το κοινωνικό περιβάλλον απαιτεί από τους εφήβους να σέβονται την εξουσία αυτή. Το αποτέλεσμα είναι, ο έφηβος να βρίσκεται μπροστά σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση γιατί είναι υποχρεωμένος να υπακούει σε τρείς ή τέσσερις διαφορετικές "εξουσίες": τους γονείς του, το σχολείο, τους κοινωνικούς νόμους αλλά και τις απαιτήσεις της ομάδας των συνομηλίκων του! Έτσι, συχνά δημιουργούνται συγκρούσεις, γιατί άλλα "διατάζει" η οικογένειά και άλλα "απαιτούν" οι φίλοι του έφηβου. Άλλη συμπεριφορά θέλει απ' αυτόν το σχολείο και η κοινωνία και εντελώς διαφορετικά πρέπει να ενεργήσει προκειμένου να γίνει αποδεκτός από τους συνομηλίκους του. Σε αυτό το γεγονός πρέπει να επικεντρωθούμε για να δώσουμε στο θέμα την σωστή του διάσταση και όχι σε δευτερεύοντες παράγοντες όπως η διαφορά ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, κλονισμός θεσμών, τάση ανταγωνισμού... ή κάτι άλλο. Το πόσο ομαλά ενηλικιώνεται ο έφηβος και το πόσο εύκολά ή δύσκολα θα κοινωνικοποιηθεί, είναι οι κύριοι παράγοντες που καθορίζουν τα "όρια του χάσματός" του, από αυτούς που ήδη έχουν ενηλικιωθεί.

§10 Ουσιαστικά, δεν πρέπει να αφήνουμε στον όρο "χάσμα γενεών", να διατηρεί την ψευδαίσθηση πως η μια γενιά είναι διαφορετική από την άλλη. Κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Επιπλέον, οφείλουμε να είμαστε αρκετά προσεκτικοί ώστε να μη πέφτουμε στην παγίδα να το χρησιμοποιούμε σαν δικαιολογία όταν (ως γονείς) δεν θέλουμε να εξηγήσουμε κάτι στα παιδιά μας, ή (ως παιδιά) δεν θέλουμε να εξηγήσουμε κάτι στους γονείς μας! Γιατί ο διάλογος, η ειλικρίνεια και η αμοιβαία εμπιστοσύνη κάνουν τις γενιές να επικοινωνούν, τους εφήβους να κοινωνικοποιούνται ομαλότερα και κατ' επέκταση τα χάσματα να γεφυρώνονται. Η οξύτατη κριτική των εφήβων μειώνεται σταδιακά καθώς οι ενήλικες συνειδητοποιούν την διαφορετικότητά τους και τους προσεγγίζουν με κατανόηση.

    §11 Είναι ευνόητο πως επιθυμητό αποτέλεσμα αποτελεί η προσέγγιση και όχι η απόλυτη ταύτιση των γενεών μεταξύ τους. Καθεμιά οφείλει να διατηρεί τη δική της ιδιοσυγκρασία. Η απόλυτη έλλειψη κριτικής και αμφισβήτησης, στην οποία θα είχαμε οδηγηθεί, αν επιδιώκαμε κάτι τέτοιο ούτε λογική θα ήταν, ούτε φυσιολογική. Αυτόματα θα μετέβαλλε την καθημερινότητα μας σ' ένα απέραντο "νεκροταφείο"! Τίποτα πια δεν θα "κινούνταν". Και μόνο ότι κινείται ζει! Περισσότερο καταστροφική θα ήταν παρά δημιουργική! Θα μας στερούσε έναν από τους βασικότερους παράγοντες κοινωνικών εξελίξεων. Σταυρούλα Ζυγούρη,

Ερωτήσεις.

1. Τι καταμαρτυρούν οι σημερινοί νέοι στην προηγούμενη γενιά, τη γενιά των μεγαλυτέρων,; Τι καταλογίζει από την άλλη πλευρά η γενιά των ωρίμων;

 2. Πού εντοπίζει  η συντάκτης του κειμένου τις αιτίες του φαινομένου;

3. Ποια θέση έχει η παράγραφος §10 ως προς τη συνεκτικότητα το κειμένου;

4. Στην παράγραφο §3 δίνεται ένας ορισμός για το χάσμα των γενεών. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία του ορισμού: οριστέα έννοια, γένος, ειδοποιό διαφορά.

5. Με ποιους τρόπους εκδηλώνεται το φαινόμενο;

6. … «Είναι ευνόητο πως επιθυμητό αποτέλεσμα αποτελεί η προσέγγιση και όχι η απόλυτη ταύτιση των γενεών μεταξύ τους». Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο την πρόταση αυτή.

 7. Γράψτε ένα μικρό κείμενο που να δείχνει τις οπτικές μέσα από τις οποίες προσεγγίζουν τις γενιές τα δύο κείμενα. 

Κείμενο 3ο 

 Γράψτε ένα κείμενο προσπαθώντας να αποδὠσετε το βαθύτερο μήνυμα από το βίντεο. Πώς κρίνετε τη στάση του γιού προς τον πατέρα; Τι χρειάζεται να καλλιεργήσουμε ως νέοι, για να έχουμε μια διαφορετική οπτική απέναντι στην τρίτη ηλικία; 

Αποφθεγματικές ρήσεις για τους νέους και όχι μόνο...

1. Οι γέροι πιστεύουν τα πάντα. Οι μεσήλικες υποψιάζονται τα πάντα. Οι νέοι ξέρουν τα πάντα. Oscar Wilde, 1854-1900, Ιρλανδός συγγραφέας

2. Οι συμβουλές των μεγάλων προς τους νέους αποσκοπούν στο πώς να τους κάνουν να πάψουν να συμπεριφέρονται σαν νέοι. Francis De Croisset, 1877-1937, Βέλγος συγγραφέας

3. Μπορούμε να γεννηθούμε γέροι, όπως μπορούμε να πεθάνουμε νέοι. Jean Cocteau, 1889-1963, Γάλλος καλλιτέχνης

4. Οι καινούργιες ιδέες, οι νεωτερισμοί δεν αρέσουν στους ηλικιωμένους. Τους αρέσει να πείθονται ότι ο κόσμος δεν βελτιώνεται αλλά χειροτερεύει, επειδή αυτοί έπαψαν να είναι νέοι. Madame de Stael, 1766-1817, Γαλλίδα διανοούμενη

5. Οι νέοι δεν έχουν πάντα δίκιο αλλά η κοινωνία που τους αγνοεί και τους χτυπάει έχει πάντα άδικο. Ανώνυμος

6. Οι νέοι σκέφτονται το θάνατο χωρίς να τον περιμένουν. Οι γέροι περιμένουν το θάνατο χωρίς να τον σκέφτονται. Maurice Chapelan, 1906-1992, Γάλλος γνωμικογράφος & δημοσιογράφος

7. Πόσοι νέοι ξεκινούν σαν Δον Κιχώτες και γυρίζουν Σάντσο Πάντσα! Oscar Louis Forel, 1891-1982, Ελβετός ψυχίατρος

8. Οι νέοι πλάθουν με τη φαντασία το μέλλον τους. Οι γέροι πλάθουν με τη φαντασία το παρελθόν τους. Decoly, 20ος αιώνας, Γάλλος συγγραφέας

9. Στο έρωτα, οι νέοι πληρώνουν γι’ αυτά που κάνουν και οι γέροι γι’ αυτά που δεν κάνουν. Caron de Beaumarchais, 1732-1799, Γάλλος θεατρικός συγγραφέας

10. Ο νέοι πηγαίνουν σε παρέες, οι ενήλικοι σε ζτάσειςευγάρια και οι γέροι μόνοι τους. Σουηδική παροιμία

11. Όταν είμαστε νέοι, πέφτουμε πάνω σε δυσκολίες. Όταν γεράσουμε, οι δυσκολίες πέφτουν πάνω μας. Beverly Sills, 1929-2007, Αμερικανίδα υψίφωνος

12. Τα γηρατειά εξισώνουν. Ξέρουμε πια ότι αυτό που μας συμβαίνει έχει συμβεί αναρίθμητες φορές από την αρχή του χρόνου. Όταν είμαστε νέοι συμπεριφερόμαστε σαν να είμαστε οι πρώτοι νέοι στον κόσμο. Eric Hoffer, 1902-1983, Αμερικανός συγγραφέας & φιλόσοφος

13. Αι Μούσαι, ως όλαι αι γεροντοκόραι, αγαπώσι τους μόλις γενειώντας νεανίσκους. Αληθές είναι ότι απαντώνται ενίοτε ώριμοι άνδρες ποιούντες καλούς στίχους, αλλά μόνον μεταξύ εκείνων οίτινες νέοι όντες εποίησαν καλλιτέρους. Εμμανουήλ Ροΐδης, 1836-1904, Έλληνας συγγραφέας

14. Η λογική είναι δεκανίκι για τη μεγάλη ηλικία, αλλά οι νέοι είναι αρκετά δυνατοί για να περπατούν μόνοι τους. John Dryden, 1631-1700, Άγγλος ποιητής

15. Οι νέοι επιζητούν αγάπη, χρήματα, υγεία. Μια μέρα θα επιζητούν: υγεία, χρήματα, αγάπη. Paul Lefevre Geraldy, 1885-1983, Γάλλος συγγραφέας

16. Πρέπει να ξοδεύουμε όσο είμαστε νέοι τα λεφτά που θα κερδίσουμε όταν μεγαλώσουμε. Sacha Guitry, 1885-1957, Γάλλος συγγραφέας

17. Όσο πιο πολύ ζω, τόσο πιο απληροφόρητη αισθάνομαι. Μόνο οι νέοι έχουν μια εξήγηση για το καθετί. Isabel Allende, 1942-, Χιλιανή συγγραφέας

18. Οι νέοι αισθάνονται τις λύπες πολύ πιο έντονα απ’ ό,τι οι γέροι. Οι τελευταίοι είναι κοντά στην έξοδο κινδύνου. Giuseppe di Lampedusa, 1896-1957, Ιταλός συγγραφέας

19. Όταν ήμουν νέος, οι γέροι με έβλεπαν σαν έναν εξωφρενικά εκκεντρικό νέο, και τώρα που είμαι γέρος, οι νέοι με βλέπουν σαν έναν εξωφρενικά εκκεντρικό γέρο. Sir Fred Hoyle, 1915-2001, Βρετανός αστρονόμος

20. Όλοι οι νόμοι είναι φτιαγμένοι από άνδρες και γέρους. Οι νέοι και οι γυναίκες θέλουν εξαιρέσεις. Οι γέροι, κανόνες. Βόλφγκανγκ Γκαίτε, 1749-1832, Γερμανός ποιητής & φιλόσοφος